ព្រះសារីបុមឲ្យព្រះអង្គបញ្ញត្តិសិក្ខាបទ

[៧] គ្រានោះ ព្រះសារីបុត្តដ៏មានអាយុ លោកចូលទៅនៅក្នុងរហោឋានជាទីចេញចាកពួក ហើយសម្ងំនៅក្នុងកម្មដ្ឋាន មានសេចក្តីត្រិះរិះយ៉ាងនេះថា ព្រហ្មចរិយធម៌ របស់ព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងឡាយអង្គណាខ្លះហ្ន៎ ជាព្រហ្មចរិយាធម៌មិនឋិតនៅយូរ ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងឡាយអង្គណាខ្លះហ្ន៎ ជាព្រហ្មចរិយធម៌ឋិតនៅយូរ ។ 

គ្រានោះ ព្រះសារីបុត្តត្ថេរដ៏មានអាយុ ចេញចាកទីសម្ងំពួនក្នុងវេលាសាយណ្ហសម័យ ហើយចូលទៅគាល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ លុះចូលទៅដល់ បានក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គដោយគោរព ហើយគង់ក្នុងទីដ៏សមគួរ ។ លុះព្រះសារីបុត្រដ៏មានអាយុ គង់ក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ក៏ក្រាបទូលសួរ ចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគថា សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស ខ្ញុំព្រះអង្គចូលទៅនៅក្នុងរហោឋានជាទីចេញចាកពួក ហើយសម្ងំនៅក្នុងកម្មដ្ឋាន មានសេចក្តីត្រិះរិះថា ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងឡាយអង្គណាខ្លះហ្ន៎ ជាព្រហ្មចរិយធម៌មិនឋិតនៅយូរ ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងឡាយអង្គណាខ្លះហ្ន៎ ជាព្រហ្មចរិយធម៌ឋិតនៅយូរ ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលសារីបុត្ត ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវិបស្សី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមសិខី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវេស្សភូ១ ជាព្រហ្មចរិយធម៌មិនឋិតនៅយូរ ម្នាលសារីបុត្ត ឯព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមកកុសន្ធ១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមកោនាគមន១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមកស្សប១ ជាព្រហ្មចរិយធម៌ឋិតនៅបានយូរ ។ ព្រះសារីបុត្តត្ថេរក្រាបទូលសួរថា សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវិបស្សី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមសិខី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវេស្សភូ១ បានជាមិនឋិតនៅយូរ នោះតើព្រោះហេតុ និងបច្ច័យដូចម្តេច ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលសារីបុត្ត ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវិបស្សី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមសិខី១ ព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមវេស្សភូ១ ព្រះអង្គមិនសូវប្រឹងប្រែង សំដែងធម៌ដល់សាវកទាំងឡាយដោយពិស្តារប៉ុន្មានទេ ព្រហ្មចរិយធម៌មានអង្គ៩ប្រការ របស់ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយនោះគឺ សុត្តៈ គេយ្យៈ វេយ្យាករណៈ គាថា ឧទានៈ ឥតិវុត្តកៈ ជាតកៈ អព្ភូតធម្មៈ វេទល្លៈ ជាធម៌មានចំនួនតិចៗណាស់ សិក្ខាបទក៏ព្រះពុទ្ធទាំងនោះមិនបានបញ្ញត្តដល់សាវកទាំងឡាយទេ អាណាបាតិមោក្ខ ក៏ព្រះពុទ្ធទាំងនោះមិនបានសំដែងឡើយ ដល់អំណើះ ឥតពីព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងឡាយនោះទៅ អំណើះឥតពីសាវកទាំងឡាយជាអ្នកត្រាស់ដឹងតាមព្រះពុទ្ធនោះទៅ សាវកទាំងឡាយជាខាងក្រោយតមក ដែលមាននាមផ្សេងៗគ្នា មានគោត្តផ្សេងៗគ្នា មានជាតិផ្សេងៗគ្នា ចេញពីត្រកូលផ្សេងៗគ្នា ហើយបួសនោះ ក៏ញុំាងព្រហ្មចរិយធម៌នោះឲ្យសាបសូន្យបាត់អស់ភ្លាមទៅ ម្នាលសារីបុត្ត ឧបមាដូចជាផ្កាឈើផ្សេងៗ ដែលគេមិនបានដោតក្រងចងដោយចេសហើយ គេដាក់លើបន្ទះក្តារ ខ្យល់ក៏រមែងតែបក់បោកកំចាត់កំចាយផ្កាទាំងនោះឲ្យវិនាសអស់ទៅ ខ្យល់ដែលធ្វើនូវផ្កាទាំងនោះឲ្យវិនាស ព្រោះហេតុអ្វី ពីព្រោះផ្កាទាំងនោះ គេមិនបានដោតក្រង ចងដោយចេស ក៏សេចក្តីនេះយ៉ាងណាមិញ ម្នាលសារីបុត្ត លុះអំណើះឥតនឹងព្រះសម្ពុទ្ធដ៏ទ្រង់ព្រះភាគ (ទាំង៣ព្រះអង្គ) នោះ និងពួកសាវកដែលជាអ្នកត្រាស់ដឹងតាមព្រះពុទ្ធទាំងនោះទៅហើយ ពួកសាវកជាន់ក្រោយៗ តមក មាននាម គោត្ត ជាតិផ្សេងៗគ្នា ដែលចេញចាកត្រកូលផ្សេងៗគ្នាមកបួសនោះ ក៏ញុំាងព្រហ្មចរិយធម៌នោះឲ្យវិនាសទៅឆាប់ភ្លាម ដូចជាផ្កាឥតកំរងយ៉ាងនោះឯង ម្យ៉ាងទៀត ព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងនោះ លោកមិនសូវប្រឹងប្រែងស្ទង់ចិត្ត (របស់សាវក) ដោយព្រះហឫទ័យ (របស់ព្រះអង្គ) ហើយទូន្មាននូវសាវកទាំងឡាយប៉ុន្មានឡើយ ម្នាលសារីបុត្ត ពីដើមមកមានរឿងដំណាលថា ព្រះអរហំសម្មាសម្ពុទ្ធដ៏មានជោគ ទ្រង់ព្រះនាមវេស្សភូ ព្រះអង្គកំណត់នូវចិត្ត (របស់សាវក) ដោយព្រះហឫទ័យ (របស់ព្រះអង្គ) ហើយទ្រង់ទូន្មានប្រៀនប្រដៅភិក្ខុសង្ឃចំនួន១ពាន់រូបនៅនាដងព្រៃមួយ ជាដងព្រៃគួរស្បើម ដោយពុទ្ធភាសិតថា អ្នកទាំងឡាយចូររិះគិតយ៉ាងនេះ កុំរិះគិតយ៉ាងនេះឡើយ ចូរយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងនេះ កុំយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងនេះឡើយ ចូរលះបង់អំពើយ៉ាងនេះចេញ ហើយចូរផ្តេកផ្តួលចិត្តឲ្យប្រដិតប្រជីទៅរកអំពើនេះវិញ ម្នាលសារីបុត្ត នៅវេលាដែលព្រះអរហំសម្មាសម្ពុទ្ធដ៏មានជោគ ទ្រង់ព្រះនាមវេស្សភូ ទ្រង់បានទូន្មានប្រៀនប្រដៅយ៉ាងនេះៗហើយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុទាំង១ពាន់រូបនោះ ក៏បានរួចស្រឡះចាកអាសវក្កិលេស មិនមានសេចក្តីប្រកាន់មាំឡើយ ម្នាលសារីបុត្ត ដងព្រៃដែលមាននៅទីនោះ មុខគួរឲ្យស្បើមពេកណាស់ បើបុគ្គលណាមួយមិនទាន់ប្រាសចាករាគៈនៅឡើយទេ លុះបានចូលទៅកាន់ដងព្រៃនោះហើយ បុគ្គលនោះនឹងព្រឺរោមដោយច្រើន ម្នាលសារីបុត្ត ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រះនាមវិបស្សី១ ព្រះនាមសិខី១ ព្រះនាមវេស្សភូ១ ជាព្រហ្មចរិយធម៌មិនឋិតនៅយូរ ព្រោះហេតុ និងបច្ច័យប៉ុណ្ណេះឯង ។ ព្រះសារីបុត្តក្រាបទូលសួរតទៅទៀតថា សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស ព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រះនាមកកុសន្ធ១ ព្រះនាមកោនាគមន១ ព្រះនាមកស្សប១ (ទាំង៣ព្រះអង្គនេះ) បានជាឋិតនៅយូរ តើព្រោះហេតុ និងបច្ច័យអ្វី ។ ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធត្រាស់តបថា ម្នាលសារីបុត្ត ឯព្រះដ៏មានព្រះភាគព្រះនាមកកុសន្ធ១ ព្រះនាមកោនាគមន១ ព្រះនាមកស្សប១ (ទាំង៣ព្រះអង្គនោះ) ទ្រង់មានសេចក្តីឧស្សាហ៍ខ្វល់ខ្វាយសំដែងធម៌ដល់ពួកសាវកដោយពិស្តារ គឺសុត្តៈ គេយ្យៈ វេយ្យាករណៈ គាថា ឧទាន ឥតិវុត្តកៈ ជាតកៈ អព្ភូតធម្មៈ វេទល្លៈ របស់ព្រះពុទ្ធទាំង៣ព្រះអង្គនោះក៏សឹងមានច្រើន ព្រះអង្គទ្រង់បញ្ញត្តសិក្ខាបទ ទ្រង់សំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់ពួកសាវក លុះព្រះសម្ពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងអម្បាលនោះ ទ្រង់ចូលនិព្វានទៅ ទាំងសាវកដែលត្រាស់ដឹងតាមព្រះពុទ្ធទាំងនោះ ក៏និព្វានអស់ទៅទៀត សាវកទាំងឡាយជាន់ក្រោយៗតមក ដែលមាននាមផ្សេងៗគ្នា មានគោត្តផ្សេងៗគ្នា មានជាតិផ្សេងៗគ្នា បានចេញអំពីត្រកូលផ្សេងៗគ្នា ហើយបួសនោះ ក៏បានញុំាងព្រហ្មចរិយធម៌ ឲ្យឋិតថេរអស់កាលជាអង្វែងតមក ម្នាលសារីបុត្ត មានគួរនាដូចជា ផ្កាឈើផ្សេងៗដែលគេក្រងដោយចេស ហើយដាក់លើបន្ទះក្តារ ខ្យល់ក៏មិន (អាច) បក់បោកផ្កាទាំងនោះឲ្យរាត់រាយខ្ចាត់ខ្ចាយវិនាសទៅបានឡើយ សេចក្តីនោះព្រោះហេតុអ្វី ព្រោះថា ផ្កាទាំងនោះ គេក្រងចងខ្ជាប់ដោយអម្បោះ នេះមានឧបមាយ៉ាងណាមិញ ម្នាលសារីបុត្ត សេចក្តីឧបមេយ្យក៏ដូចគ្នាដែរ លុះព្រះពុទ្ធដ៏មានជោគទាំងអម្បាលនោះ ចូលនិព្វានទៅហើយ សាវកទាំងឡាយដែលត្រាស់ដឹងតាមព្រះពុទ្ធទាំងនោះ ក៏និព្វានទៅហើយដែរ សាវកទាំងឡាយជាខាងក្រោយ ដែលមានឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា មានគោត្តផ្សេងៗគ្នា មានជាតិផ្សេងៗគ្នា ចេញចាកត្រកូលផ្សេងៗហើយបួស ក៏ញុំាងព្រហ្មចរិយធម៌ (សាសនា) ឲ្យឋិតនៅជាអង្វែងមក ម្នាលសារីបុត្ត នេះឯងជាហេតុ ជាបច្ច័យ ញុំាងព្រហ្មចរិយធម៌របស់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់ព្រះនាមកកុសន្ធក្តី ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់ព្រះនាមកោនាគមនក្តី ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់ព្រះនាមកស្សបក្តី ឲ្យឋិតនៅបានយូរ ។

[៨] លំដាប់នោះ ព្រះសារីបុត្តដ៏មានអាយុក្រោកចាកអាសនៈ ហើយធ្វើសម្ពត់ឧត្តរាសង្គឆៀងស្មាម្ខាង ប្រណម្យអញ្ជលីចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគ ហើយក្រាបទូលពាក្យនេះចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគថា សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស កាលនេះជាកាលគួរហើយ បពិត្រព្រះសុគត កាលនេះជាកាលគួរដល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគជាម្ចាស់ ៗគួរបញ្ញត្តសិក្ខាបទ គួរសំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់សាវកទាំងឡាយ ព្រោះកិច្ចដូច្នេះហើយ ជាហេតុនឹងឲ្យព្រហ្មចរិយធម៌ឋិតថេរអស់កាលអង្វែងទៅ ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគជាម្ចាស់ ទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលសារីបុត្ត អ្នកចូរបង្អង់សិន ម្នាលសារីបុត្ត អ្នកចូរបង្អង់សិន តថាគតឯងសឹងដឹងកាលគួរក្នុងកិច្ចដែលនឹងបញ្ញត្តសិក្ខាបទជាដើមនោះ ម្នាលសារីបុត្ត ក៏ធម៌ទាំងឡាយខ្លះ ដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ មិនទាន់ប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះត្រឹមណា ព្រះសាស្តា ក៏មិនទាន់បញ្ញត្តសិក្ខាបទ មិនទាន់សំដែងអាណាបាតិមោក្ខ ដល់សាវកទាំងឡាយត្រឹមនោះ ម្នាលសារីបុត្ត ធម៌ទាំងឡាយខ្លះជាទីតាំងនៃអាសវៈ មានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះក្នុងកាលណា ទើបព្រះសាស្តាបញ្ញត្តសិក្ខាបទ សំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់សាវកទាំងឡាយក្នុងកាលនោះ ដើម្បីនឹងការពាររារាំងនូវធម៌ទាំងឡាយ ដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ទាំងនោះប៉ុណ្ណោះ ម្នាលសារីបុត្ត សង្ឃនៅមិនទាន់មានភិក្ខុបួសចាស់វស្សាច្រើនគ្នាត្រឹមណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏មិនទាន់មានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះត្រឹមនោះ ម្នាលសារីបុត្ត ម្យ៉ាងទៀត សង្ឃបានដល់នូវសេចក្តីចម្រើន មានភិក្ខុបួសចាស់វស្សាច្រើនគ្នាក្នុងកាលណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏នឹងមានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះក្នុងកាលនោះ ទើបព្រះសាស្តាបញ្ញត្តសិក្ខាបទ សំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់សាវកទាំងឡាយ ដើម្បីការពាររារាំងនូវធម៌ទាំងឡាយដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈទាំងអម្បាលនោះ ក្នុងកាលនោះឯង ម្នាលសារីបុត្ត សង្ឃមិនទាន់បាននូវសេចក្តីចម្រើន មានគ្នាច្រើនត្រឹមណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏មិនទាន់មានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះត្រឹមនោះ ម្នាលសារីបុត្ត ម្យ៉ាងទៀត សង្ឃបានដល់នូវសេចក្តីចម្រើន មានគ្នាច្រើនក្នុងកាលណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏មានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងសាសនានេះក្នុងកាលនោះ ទើបព្រះសាស្តាបញ្ញត្តសិក្ខាបទ សំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់សាវកទាំងឡាយ ដើម្បីការពាររារាំងនូវធម៌ដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈទាំងអម្បាលនោះ ក្នុងកាលនោះឯង ម្នាលសារីបុត្ត សង្ឃមិនទាន់ដល់នូវសេចក្តីចម្រើន ដោយលាភសក្ការៈដ៏ប្រសើរត្រឹមណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏នៅមិនទាន់មានប្រាកដចំពោះសង្ឃត្រឹមនោះ ម្នាលសារីបុត្ត លុះសង្ឃដល់នូវសេចក្តីចម្រើន ដោយលាភសក្ការៈដ៏ប្រសើរក្នុងកាលណា ធម៌ទាំងឡាយខ្លះដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈ ក៏មានប្រាកដចំពោះសង្ឃក្នុងកាលនោះដែរ ទើបព្រះសាស្តាបញ្ញត្តសិក្ខាបទ សំដែងអាណាបាតិមោក្ខដល់សាវកទាំងឡាយ ដើម្បីការពាររារាំងនូវធម៌ដែលជាទីតាំងនៃអាសវៈទាំងអម្បាលនោះ ក្នុងកាលនោះឯង ម្នាលសារីបុត្ត ពីព្រោះ (ឥឡូវ) ភិក្ខុសង្ឃនៅមិនទាន់មានពុត (ហ៊ានលបលួចធ្វើអាក្រក់) នៅឡើយ មិនទាន់មានទោសមោះមៃនៅឡើយ កំពុងនៅមានធម៌បរិសុទ្ធ ឥតទាន់មានពណ៌ខ្មៅសៅហ្មង សុទ្ធសឹងតែផូរផង់ ផ្ចង់ចិត្តស្ថិតនៅក្នុងធម៌មានខ្លឹមនៅឡើយ ម្នាលសារីបុត្ត ក៏បណ្តាភិក្ខុទាំង ៥០០ រូប នេះ ភិក្ខុដែលមានមគ្គផលយ៉ាងទាបចុងគេបំផុតនោះ ក៏គង់បានសម្រេចត្រឹមថ្នាក់សោតៈ ជាបុគ្គលទៀងទាត់ លែងធ្លាក់ទៅក្នុងអបាយភូមិហើយ នឹងបានត្រាស់ដឹងមគ្គផលតៗទៅទៀតជាប្រាកដ ។

បុគ្គល​៤​ពួក ប្រដូច​នឹង​ផ្កា​ឈូក​៤​ជំពូក​

  ភិក្ខុធម្មានន្ទ

នៅ​ក្នុង​កំណាព្យ​អារាធនា​ធម្មកថិក​សំដែង​ធម៌​ទេសនា ជា​បទព្រហ្មគីតិ ឈ្មោះថា សហម្បតីព្រហ្ម មានកំណាព្យ​ពីរល្បះ​ដែល​និយាយ​អំ​ពី​បរិស័ទ​បួន​ជំពូកគឺ «​​.​.​.​បរិស័ទ​បួន​ជំពូក ដូច​ផ្កា​ឈូក​ក្នុង​ជល​ដ្ឋាន ខ្លះ​ផុស​ចាំ​សូរ្យ​ឆាន រះ​នឹង​រីក​ដោយ​រស្មី។ ព្រះ​ធម៌​ជា​សូរ្យ​សែង រះ​ឡើង​ចែង​ចាំង​រង្សី បំភ្លឺ​លោក​ទាំង​បី ឲ្យ​យល់​ផ្លូវ​ឋាន​សុខា។​.​.​.​»

ក្នុង​​ន័យ​​នៃ​​កំណាព្យ​​នេះ សូម​​​បញ្ជាក់​​ថា ក្រោយ​ពេល​ដែល​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​បរម​គ្រូ​នៃ​យើង ទ្រង់​បាន​ត្រាស់​ដឹង​ថ្មី​ៗ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ពិចារណា​ថា ធម៌​ដែល​តថាគត​បាន​ត្រាស់​ដឹង​នេះ ជ្រាល​ជ្រៅ​ពេក​ណាស់ ពិបាក​ដល់​សត្វ​ទាំង​ឡាយ​នឹង​យល់​បាន។ ក្រោយ​មក​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ពិចារណា​ប្រៀប​ធៀប​និស្ស័យ​របស់​សត្វ​ទាំង​ឡាយ​​ទៅ​​​នឹង​​ផ្កា​​ឈូក​​ ៤​ជំពូក​​ដែល​​ដុះ​​ចេញ​​មក​ក្នុង​​ពេល​​ផ្សេងៗ​​គ្នា​​គឺ ​៖​

១- ឧគ្ឃដិតញ្ញូ(អ៊ុក-ឃៈដិ-តាញ់-ញូ) បុគ្គល​ដែល​យល់​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​ភ្លាមៗ ក្រោយ​ពេល​ដែល​គ្រាន់​តែ​បាន​ស្តាប់​ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​ត្រឹម​តែ​មួយ​គាថា​យ៉ាង​ខ្លី។ ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង ផ្កា​ឈូ​ក​​ដែល​បាន​ដុះ​ខ្ពស់​ផុត​ពី​ផ្ទៃ​ទឹក​រង​ចាំ​ទទួល​ពន្លឺ​ថ្ងៃ​នឹង​អាល​រីក​រះ​ឡើង​។​

២- វិបចិតញ្ញូ (វិប៉ៈ-ចិ-) បុគ្គល​ដែល​បាន​ស្តាប់​ត្រឹម​មួយ​គាថា​ខ្លី​ហើយ​ត្រូវ​ការ ពន្យល់​អធិប្បាយ​បន្ថែម ត​ទៅ​ទៀត​ទើប​អាច​យល់​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​បាន​។ ប្រៀប​​ប្រដូច​​ទៅ​​នឹង​​ផ្កា​​ឈូកដែល​​ដុះ​ផុស​ចេញ​មក​ប៉ប្រះ​នឹ​ង​ផ្ទៃ​ទឹក នឹង​អាច​រីក​បាន​នៅ​ក្នុង​ថ្ងៃ​បន្ទាប់​។

៣- នេយ្យៈ បុគ្គល​ដែល​ល្មម​អាច​នៅ​ណែ​នាំ​ប្រៀន​ប្រដៅ​បាន​ដោយ​ការ​ពន្យល់​អប់រំ​ជា​រឿយ ដោយ​វិធី​ផ្សេង​ៗ នឹង​អាច​យល់​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​បាន​។ ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង​ផ្កា​ឈូក​ដែល​ដុះ​មក​បាន​ពាក់​កណ្តាល​ទឹក ដែល​​ត្រូវ​​ចំណាយ​​ពេល​​យូរ​​តទៅ​​ទៀត នឹង​​អាច​​ផុស​​ឡើង​​ហើយ​​រីក​​ឡើង​​បា​ន​។

៤- បទបរមៈ (ប៉ៈទៈប៉ៈរ៉ៈម៉ៈ) បុគ្គល​អាប់​ឥត​ប្រាជ្ញា ទោះ​បី​ជា​ត្រូវ​ពន្យល់​ណែ​នាំ អធិប្បាយ​ពង្រាយ សេចក្តី​វែង​ឆ្ងាយ​ប៉ុណ្ណា​ក៏​មិន​អាច​នឹង​យល់​បាន។ បុគ្គល​ពួក​ទី៤​ នេះ​ច្រើន​តែ​លុះ​ក្នុង​អំពើ​អាក្រក់​ផ្សេង​ៗ មាន​អបាយ​មុខ​ទាំង​បួន គឺ​ស្រី ស្រា ល្បែង​ស៊ីសង និង សេព​គប់​មិត្ត​អាក្រក់​ជា​ដើម មិន​មាន​ចិត្ត​ចង់ រៀន​ចង់​ស្តាប់​នូវ​ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​ឡើយ​។ បើ​គេ​មាន​ឱកាស​បាន​សិក្សា​រៀន​សូត្រ​នូវ ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ក៏​នឹង​បាន​ជា​ឧបនិស្ស័យ​នៃ​បញ្ញា​ទៅ​ក្នុង​អនាគត​ជាតិ ដែល​នឹង​អាច​ក្លាយ​ជា​បុគ្គល​ទាំង​បី​ពួក​ខាង​លើ ណា​មួយ​មិន​ខាន។ បុគ្គលទី៤នេះ ប្រៀប​ប្រដូច​ទៅ​នឹង​ផ្កា​ឈូក​ដែល​​ទើប​តែ​ដុះ​ពន្លក​ចេញ​ពី​ភក់ ដែល​​ត្រូវ​​ប្រឈម​​មុខ​​នឹង​​អន្តរាយ​​គ្រប់​​ជំពូក មាន​​ក្លាយ​​ជា​​ចំណី​​របស់​​ត្រី ឬ​អណ្តើក​​ជា​ដើម។

ចំពោះការបានសម្រេចនូវមគ្គផលៈ
បុគ្គលទី១ គ្រាន់​តែ​ស្តាប់​ធម្ម​ទេសនា​មួយ​គាថា​ដ៏​ខ្លី ក៏​បាន​សម្រេច​មគ្គ​ផល​ភ្លាម​ៗ។​
បុគ្គលទី២ បាន​ស្តាប់​មួយ​គាថា​ខ្លី​ហើយ​ស្តាប់​សេចក្តី​អធិប្បាយ​តទៅ​ទៀត ទើប​បាន​សម្រេច​មគ្គ​ផល។
បុគ្គលទី៣ ត្រូវ​ការ​ស្តាប់ សិក្សា​រៀន​សូត្រ និង​ព្យាយាម​មាំ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​សមាធិ វិប​ស្សនា នឹង​អាច​សម្រេច មគ្គ​ផល​បាន​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ពី ៧​ថ្ងៃ​ទៅ ៦០ឆ្នាំ។
បុគ្គលទី៤ មិន​អាច​សម្រេច​មគ្គ​ផល​បាន​ក្នុង​ជាតិ​នេះ​ទេ បើ​គេ​ធ្វើ​សេចក្តី​ព្យាយាម​មាំ​ក្នុង​ការ​ប្រតិបត្តិ​ធម៌ គេ​នឹង​អាច​បាន​កើត​ជា​មនុស្ស ឬ​ទេវតា ក្នុង​ជាតិ​ខាង​មុខ​។​

ចុះយើងសព្វថ្ងៃនេះ គិតថាស្ថិតក្នុងបុគ្គលពួកទីប៉ុន្មានដែរ?

REPORT THIS AD

                        *********ពុទ្ធ*******

Jump to navigationJump to search

ពុត សំ. បា. ( ន. ) លោក​អ្នក​ត្រាស់​ដឹង​ធម៌​ដែល​កំបាំង ដូច​យ៉ាង​អរិយ​សច្ច ៤ ជាដើម រហូត​ដល់​មគ្គ​ផល​និព្វាន, ឬ​លោក​អ្នក​ភ្ញាក់​រឭក គឺ​មាន​សតិ​សម្បជញ្ញៈ​សព្វ​កាល, ឬ​លោក​អ្នក​រីក​ពេញ​ទី​ដូច​ជា​ផ្កា​ឈូក​ដែល​រីក​គ្រប់​ស្រទាប់ គឺ​មាន​ព្រះ​ហឫទ័យ​រីក​ដោយ​អំណាច​នៃ​បរិសុទ្ធិ ព្រោះ​កម្ចាត់​កិលេស​អស់​ហើយ (ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ) : ព្រះ​ពុទ្ធ, ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​បរម​គ្រូ, ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់ ។ល។ ប្រើ​រៀង​ភ្ជាប់​ពី​ខាង​ដើម​សព្ទ​ដទៃ អ. ថ. ពុត-ធៈ ដូច​ជា ពុទ្ធ​កាល ឬ ពុទ្ធ​សម័យ (--កាល ឬ--សៈម៉ៃ) ន. (សំ. បា. ពុទ្ធ + កាល ឬ -+ សមយ) កាល​ឬ​សម័យ គឺ​គ្រា​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​គង់​ព្រះ​ជន្ម​នៅ; ហៅ​ថា ពោធិ​កាល ឬ ពោធិ​សម័យ ក៏​បាន ។ ពោធិ​កាល​នៃ​ព្រះ​សក្យ​មុនី​សព្វញ្ញុពុទ្ធ​មាន ៤៥ ឆ្នាំ, ចែក​ជា ៣ សង្កាត់​គឺ ១- រាប់​ពី​ត្រឹម​ឆ្នាំ​ដែល​ព្រះ​អង្គ​បាន​ត្រាស់​មក​ដល់​ឆ្នាំ​ទី ១៥ ហៅ​ថា បឋម​ពោធិ​កាល; ២- រាប់​ពីឆ្នាំ​ទី ១៦ ដល់​ឆ្នាំ​ទី ៣០ ហៅ​ថា មជិ្ឈម​ពោធិ​កាល; ៣- រាប់​ពី​ត្រឹម​ឆ្នាំ​ទី ៣១ ដល់​ឆ្នាំ​ទី ៤៥ ហៅ​ថា បច្ចិម​ពោធិ​កាល; ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​ក្នុង​ឆ្នាំ​ទី ៤៥ នេះ; បូក​រួម​ព្រះ​ជន្ម​ពី​កាល​ដែល​ទ្រង់​មិន​ទាន់​បាន​ត្រាស់​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ​នៅ​ឡើយ ចំនួន​ ៣៥ ឆ្នាំ​ផ្សំ​មក​ផង​ត្រូវ​ជា ៨០ ឆ្នាំ​គត់ (ម. ព. បឋម, មជ្ឈិម, បច្ចិម ផង) ។ពុទ្ធ​កិច្ច ឬ ពុទ្ធ​ក្រឹត្យ (--កិច ឬ--ក្រិត) ន. (បា. ឬ សំ. ពុទ្ធ​ក្ឫត្យ, ឫ > រឹ = ពុទ្ធ​ក្រឹត្យ) កិច្ច​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​ការ​រវល់​សម្រាប់​ព្រះ​សព្វញ្ញុពុទ្ធ មាន​ស្ដេច​យាង​ចេញ​បិណ្ឌបាត​ពី​ព្រលឹម​និង​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង​ធម៌​ប្រទាន​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ជាដើម; ពុទ្ធ​កិច្ច មាន ៥ យ៉ាង ១- បុរេ​ភត្ត​កិច្ច កិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ត្រូវ​បំពេញ​ក្នុង​ពេល​មុន​ភត្ត គឺ​តាំង​ពី​ពេល​អរុណ​រះ​ទៅ​ដល់​នឹង​ពេល​ថ្ងៃ​ត្រង់ ។ ២- បច្ឆា​ភត្ត​កិច្ច កិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ត្រូវ​បំពេញ​ក្នុង​ពេល​ខាង​ក្រោយ​ភត្ត គឺ​តាំង​ពី​ថ្ងៃ​បែរ​ពី​ត្រង់​ទៅ​ទល់​នឹង​ល្ងាច (ព្រលប់) ។ ៣- បុរិម​យាម​កិច្ច កិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ត្រូវ​បំពេញ​ក្នុង​យាម​ខាង​ដើម​នៃ​រាត្រី គឺ​តាំង​ពី​ពេល​ព្រលប់​ទៅ​ទល់​នឹង​ពេល​កណ្ដាល​អធ្រាត ។ ៤- មជ្ឈិម​យាម​កិច្ច កិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ត្រូវ​បំពេញ​ក្នុង​យាម​កណ្ដាល​នៃ​រាត្រី​គឺ​ពេល​កណ្ដាល​អធ្រាត្រ ។ ៥- បច្ឆិម​យាម​កិច្ច កិច្ច​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ត្រូវ​បំពេញ​ក្នុង​យាម​ខាង​ចុង​នៃ​រាត្រី គឺ​តាំង​ពី​ពេល​បន្ទាប់​អំពី​កណ្ដាល​អធ្រាត្រ​ទៅ​ទល់​នឹង​ពេល​អរុណ​រះ ។ ពុទ្ធ​គារវតា (--គារៈវៈតា) ន. (បា.) សេចក្ដី​គោរព​ចំពោះ​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ពុទ្ធ​គុណ (--គុន) ន. (សំ. បា.) គុណ​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ពុទ្ធង្កូរ (ពុត-ធ័ង-កូរ) ន. (បា. ពុទ្ធង្កុរ < ពុទ្ធ “ព្រះ​ពុទ្ធ” + អង្កុរ “ពន្លក, ទំពាំង”; សំ. ពុទ្ធាង្កុរ) ពន្លក​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​ព្រះ​ពោធិ​សត្វ​ដែល​បម្រុង​នឹង​បាន​ត្រាស់​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ​ក្នុង​អនាគត​កាល​ជា​ប្រាកដ (ព. ទេ. ឬ ព. កា.) : ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ, សុមេធ​តាបស​នេះ​ជា​ពុទ្ធង្កូរ​នឹង​បាន​ត្រាស់​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ​មាន​នាម​ថា គោតម... (ទំនាយ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទីបង្ករ​ទាយ​ឲ្យ​សុមេធ​តាបស) ។ ពុទ្ធ​ចក្រ (--ច័ក) ន. (សំ.; បា.--ចក្ក) អំណាច​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ដែល​ដឹក​នាំ​ពុទ្ធ​សាសនិក​ឲ្យ​ជឿនលឿន​ទៅ​កាន់​សេចក្ដី​បរិសុទ្ធ​ហាក់​ដូច​ជា​រទេះ​មាន​កង់​ជា​គ្រឿង​វិល​នាំ​ទៅ (ជា​គូ​គ្នា​នឹង អាណាចក្រ) ។ ពុទ្ធ​ជិនោរស (--ជិនោរស់) ន. (បា. ពុទ្ធ + ជិន + ឱរស “បុត្រ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ឈ្នះ​សត្រូវ”) ពាក្យ​សម្រាប់​ហៅ​បព្វជិត​អ្នក​ប្រតិបត្តិ​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ពុទ្ធោវាទ​ដោយ​ប្រៀប​ថា ដូច​ជា​បុត្រ​បង្កើត​របស់​ព្រះ​អង្គ; ហៅ​ថា ពុទ្ធ​បុត្រ ក៏​បាន (ព. ទេ.) ។ ពុទ្ធ​ញាណី (--ញាន) ន. (បា. ពុទ្ធញ្ញាណ; សំ.--ជ្ញាន) ញាណ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ (ព. ម. ពុទ្ធ និង ញាណ ផង) ។ ពុទ្ធ​ដីកា ន. ព្រះ​បន្ទូល​ព្រះ​ពុទ្ធ, សំដៅ​ចំពោះ​ពុទ្ធ​វចនៈ គឺ បាលី ដែល​ជា​គោល​ដើម​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា : អដ្ឋកថា​កែ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដីកា ។ ខ្មែរ​ប្រើ​ក្លាយ​ៗ​មក ហៅ​ថា ពុទ្ធ​ដីកា ដែរ គឺ​ហៅ​ដោយ​គោរព​ថា​បព្វជិត​និយាយ​ស្ដី​តែ​ពាក្យ​ពិត តាម​លំអាន​ពុទ្ធ​វចនៈ​ប្រយ័ត្ន​មិន​ហ៊ាន​ឲ្យ​ល្អៀង : លោក​គ្រូ​មាន​ពុទ្ធ​ដីកា, ស្ដាប់​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដីកា​លោក (ម. ព. ពុទ្ធ និង ដីកា ផង) ។ ពុទ្ធ​ដំណើរ (ពុត-ធៈ--) ន. ដំណើរ​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​ការ​សម្រេច​ឥរិយាបថ​ដើរ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ : ទ្រង់​ធ្វើ​ពុទ្ធ​ដំណើរ​ទៅ... ។ ប្រើ​ក្លាយ​ជា កិ. ក៏​មាន : ទ្រង់​ពុទ្ធ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ជនបទ ...។ ពុទ្ធ​តម្រាស់ ន. វាចា​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រាស់ គឺ​សម្ដី​ដែល​ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ពោល​ទៅ​រក​បុគ្គល​ណា​មួយ : ទ្រង់​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធ​តម្រាស់​ថា...។ ពុទ្ធ​ទំនាយ (ពុត-ធៈ--ឬ ពុតទំ--) ន. ពាក្យ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ទាយ (ហៅ​ថា ពុទ្ធ​ព្យាករណ៍ ក៏​បាន) ។ ពុទ្ធ​ធម៌ ន. (សំ.; បា.--ធម្ម) ធម៌​ដែល​ធ្វើ​ពោធិ​សត្វ​ឲ្យ​បាន​ត្រាស់​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ (ព. ពុ.) ។ ពុទ្ធន្តរ (ពុត-ធ័ន-ដ) ន. (បា.) កាល​ឬ​សម័យ​ជា​ចន្លោះ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​រវាង​ពី​ព្រះ​ពុទ្ធ​មួយ​ព្រះ​អង្គ ទៅ​មួយ​ព្រះ​អង្គ : មួយ​ពុទ្ធន្តរ ។ ពុទ្ធ​បញ្ញត្តិ (--ប័ញ-ញ៉ាត់) ន. (បា. ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ; សំ. --ប្រជ្ញប្តិ) បម្រាម​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​វិន័យ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រាស់​ហាម​មិន​ឲ្យ​ពួក​បព្វជិត​ប្រព្រឹត្ត​កន្លង ព្រោះ​ទ្រង់​យល់​ថា​ជា​ទោស​ដែល​អ្នក​បួស​ត្រូវ​វៀរ (សរសេរ​ជា ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ ក៏​បាន) ។ ព. ផ្ទ. ពុទ្ធានុញ្ញាត ។ ពុទ្ធ​បដិមា (ប៉ៈដិម៉ា) ន. (បា. ពុទ្ធប្បដិមា; សំ. --ប្រតិមា) រូប​តំណាង​អង្គ​ព្រះ​ពុទ្ធ (ព្រះ​ពុទ្ធ​រូប); សរសេរ​ជា ពុទ្ធប្បដិមា ក៏​បាន ។ ពុទ្ធ​បណ្ដាំ (ពុទ-ធៈ--) ន. បណ្ដាំ​ព្រះ​ពុទ្ធ, បច្ឆិម​ពុទ្ធ​វចនៈ, ពុទ្ធ​សាសនា : ប្រតិបត្តិ​តាម​ពុទ្ធ​បណ្ដាំ ។ ពុទ្ធ​បរិនិព្វាន (--ប៉ៈរ៉ិ-និប-ពាន) ន. (បា.; សំ.--បរិនិវ៌ាណ) ដំណើរ​រលត់​ខន្ធ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ (ដំណើរ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​អស់​ព្រះ​ជន្ម) ។ពុទ្ធ​បរិស័ទ ឬ--សទ្យ (--បរ៉ិស័ត) ន. បរិស័ទ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ (ម. ព. ពុទ្ធ និង បរិស័ទ ផង) ។ ពុទ្ធ​បវត្តិ (--ប៉ៈវ៉ាត់) ន. (បា. ពុទ្ធ + បវត្តិ > ពុទ្ធប្បវត្តិ; សំ.--ប្រវ្ឫត្តិ) សេចក្ដី​ដំណាល​អំពី​រឿងរ៉ាវ​ព្រះ​ពុទ្ធ, រឿង​ព្រះ​ពុទ្ធ (ពង្សាវតារ​ព្រះ​ពុទ្ធ); សរសេរ​ជា ពុទ្ធប្បវត្តិ ក៏​បាន; ហៅ​ថា ពុទ្ធ​ប្រវត្តិ ក៏​បាន (ម. ព. ប្រវត្តិ ផង) ។ ពុទ្ធ​បាត (--បាត) ន. (សំ. បា. ពុទ្ធ + បាទ) ព្រះ​បាទ​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ស្នាម​ចម្លាក់​ជា​រូប​ព្រះ​បាទ គឺ​រូប​ដាន​ព្រះ​បាទ​នៃ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ខ្មែរ​ក៏​ហៅ​ថា ពុទ្ធ​បាទ ឬ ព្រះ​បាទ ដែរ ។ ពុទ្ធ​បិតា (--បិដា) ន. (បា.) បិតា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ : ព្រះ​បាទ​ស្រី​សុទ្ធោទនៈ ជា​ពុទ្ធ​បិតា ។ ពុទ្ធ​បុត្រ ឬ--បុត្រ (បុត) ន. (បា. ឬ សំ.) បុត្រ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ : រាហុល​កុមារ​ជា​ពុទ្ធ​បុត្រ (ម. ព. ពុទ្ធ​ជិនោរស ផង) ។ ពុទ្ធ​បូជា ន. (សំ. បា.) ការ​បូជា​ចំពោះ​ព្រះ​ពុទ្ធ (ម. ព. បូជា ផង) ។ ពុទ្ធ​ប្រវត្តិ (ពុត-ធៈប្រវ៉ាត់) មើល​ពាក្យ ពុទ្ធ​បវត្តិ ។ ពុទ្ធព្យាករណ៍ (--ព្យា-ក) ន. (បា. ពុទ្ធព្យាករណ; សំ. ពុទ្ធវ្យាករណ) ការ​សម្ដែង​ចង្អុល​សេចក្ដី​ប្រាប់​ឬ​សម្ដែង​ប្រាប់​សេចក្ដី​ច្បាស់​លាស់​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ, ពាក្យ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សម្ដែង​ដោះ​ស្រាយ, ទំនាយ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ (ម. ព. ពុទ្ធ​ទំនាយ ផង) ។ ពុទ្ធ​ភាសិត ន. (បា.; សំ.--ភាឞិត) ពាក្យ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សម្ដែង, សម្ដី​ព្រះ​ពុទ្ធ, ព្រះ​ពុទ្ធ​ដីកា ។ ពុទ្ធ​ភូមិ (--ភូម) ន. (សំ. បា.) ទី ឬ​តំណែង, នាទី សម្រាប់​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​បារមី​ដែល​ជា​ធម៌​ធ្វើ​បុគ្គល​ឲ្យ​បាន​ត្រាស់​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ : បំពេញ​ពុទ្ធ​ភូមិ ។ ពុទ្ធ​មន្ត (--មន់) ន. (បា.; សំ.--មន្ត្រ) មន្ត​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​គឺ​ពុទ្ធ​ភាសិត : រៀន​ពុទ្ធ​មន្ត, ស្វាធ្យាយ​ពុទ្ធ​មន្ត, ចម្រើន​ពុទ្ធ​មន្ត (ព. ពុ.) ។ ពុទ្ធ​មាតា (--មាដា) ន. (បា.) មាតា​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ : ព្រះ​នាង​ស្រី​មហា​មាយា​ជា​ពុទ្ធ​មាតា (ព. ពុ.) ។ ពុទ្ធ​មាមកៈ (--មាមៈកៈ) ន. ឬ គុ. (បា.--មាមក) អ្នក​រាប់​អាន​ស៊ប់​ចិត្ត​ថា​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​របស់​អាត្មា​អញ គឺ​អ្នក​ជឿ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ស៊ប់; បើ​ស្ត្រី​ជា ពុទ្ធ​មាមិកា, គេ​តែង​និយាយ​ថា ខ្ញុំ​ជា​ពុទ្ធ​មាមកៈ, ភរិយា​របស់​ខ្ញុំ​ជា​ពុទ្ធ​មាមិកា (ហៅ​ថា ពុទ្ធ​មាមក​ជន ក៏​បាន) ។ វេវ. ពុទ្ធ​សាសនិក, ពុទ្ធ​សាសនិកា, ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន, ពុទ្ធិក, ពុទ្ធិកា ។ ពុទ្ធ​រង្សី ឬ--រស្មី (--រ័ង-សី ឬ--រ័សស្មី) ន. (បា. --រំសិ; សំ.--រឝ្មិ) រស្មី​ព្រះ​ពុទ្ធ គឺ​ពន្លឺ​ដែល​ភ្លឺ​ចេញ​អំពី​សរីរ​កាយ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ពុទ្ធ​រតនៈ ឬ ពុទ្ធ​រត្ន (--រៈតៈន៉ៈ ឬ --រ័ត, ឬ​ត. ទ. ស្រ. ពុត-រ័ត) ន. រតនៈ គឺ​ព្រះ​ពុទ្ធ ឬ​កែវ​គឺ​ព្រះ​ពុទ្ធ (ព្រះ​ពុទ្ធ​បាន​ជា​ហៅ​ថា រតនៈ ព្រោះ​ព្រះ​អង្គ​បរិសុទ្ធ​ប្រសើរ​ដូច​ជា​កែវ​ឬ​ពេជ្រ​ដែល​បរិសុទ្ធ​ឥត​មន្ទិល), គេ​ច្រើន​និយាយ​ថា ព្រះ​ពុទ្ធ​រត្ន, ព្រះ​ធម៌​រត្ន, ព្រះ​សង្ឃ​រត្ន (ព. ពុ.) ។ ពុទ្ធ​រស្មី (ដូច​គ្នា​នឹង ពុទ្ធ​រស្សី) ។ ពុទ្ធ​រូប ន. (សំ. បា.) រូប​ព្រះ​ពុទ្ធ, រូប​ដែល​សាង​ជា​តំណាង​ព្រះ​ពុទ្ធ : សាង​ព្រះ​ពុទ្ធ​រូប ។ វេវ. ពុទ្ធ​បដិមា ។ ពុទ្ធ​វចន ឬ--នៈ (--វៈចៈន៉ៈ) ន. (សំ. បា.) ពាក្យ​ព្រះ​ពុទ្ធ, ព្រះ​ត្រៃ​បិដក : រៀន​ពុទ្ធ​វចនៈ, ប្រតិបត្តិ​តាម​ពុទ្ធ​វចនៈ ។ ពុទ្ធ​វង្ស (--វង់) ន. (បា. ពុទ្ធ​វំស) វង្ស​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ពាក្យ​សម្រាប់​ហៅ​ពោធិ​សត្វ​ដែល​បាន​ពុទ្ធ​ទំនាយ​ហើយ : ព្រះ​អង្គ​ជា​ពុទ្ធង្កូរ​បណ្ដូល​ពុទ្ធ​វង្ស (ព. ទេ.) ។ ឈ្មោះ​សុត្តន្ត​បិដក​១ គម្ពីរ​ប៉ែង​ខាង​ខុទ្ទក​និកាយ​សម្ដែង​រឿង​ពោធិ​សត្វ​ដែល​បាន​ទំនាយ​អំពី​ព្រះ​សព្វញ្ញុពុទ្ធ​ម្ភៃ​បួន​ព្រះ​អង្គ និង​ការ​ចែក​សារីរិក​ធាតុ​ព្រម​ទាំង​គ្រឿង​បរិក្ខារ​នៃ​ព្រះ​សក្យ​មុនី​សម្មាសម្ពុទ្ធ ។ ឋានន្តរ​ជា​សមណ​ស័ក្តិ​ទី​រាជា​គណៈ​សម្រាប់​ត្រី​ក្នុង​កម្ពុជ​ប្រទេស : ព្រះ​ពុទ្ធ​វង្ស ។ ពុទ្ធ​វេនេយ្យ​សត្វ (--វេនៃ-យៈ--) ន. សត្វ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​គួរ​ទូន្មាន​បាន, សត្វ​ដែល​មាន​ឧបនិស្ស័យ​បាន​តែ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទើប​ប្រៀន​ប្រដៅ​បាន ។ ពុទ្ធ​សករាជ (--សៈកៈរ៉ាច, ឬ ត. ទ. ស្រ.--ស័ក-ក្រាច) ន. ចំនួន​ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំ​រាប់​តាំង​ពី​ក្រោយ​ថ្ងៃ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​ទៅ​បាន​មួយ​ថ្ងៃ​រៀង​មក ។ ព្រះ​សក្យ​មុនី​គោតម​ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ១៥ កើត​ខែ​ពិសាខ​ឆ្នាំ​ម្សាញ់​រាប់​ពី​ត្រឹម​ថ្ងៃ​១​រោច​ខែ​ពិសាខ​នោះ​មក​ជា​ពុទ្ធ​សករាជ ។ ទំនៀម​រាប់​ពុទ្ធ​សករាជ​ដោយ​ទៀតទាត់​របស់​ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន សម្រាប់​ប្រើ​ខាង​របៀប​ទេស្នា ដែល​ហៅ​ថា បក​សករាជ រាប់​យក​ចំណែក​រនោច​ខែ​មួយ​មុន​ប៉ះ​រួម​នឹង​ខ្នើត​ខែ​បន្ទាប់​នោះ​ជា​១​ខែ គឺ​ត្រូវ​រាប់​ពី​ថ្ងៃ ១ រោច​ខែ​ពិសាខ មក​ដល់ ១៥ កើត​ខែ​ជេស្ឋ ជា​មួយ​ខែ ។ល។ ពី​ថ្ងៃ​១​រោច​ខែ​ចេត្រ​មក​ដល់​១៥​កើត​ខែ​ពិសាខ​ជាមួយ​ខែ (ពេញ​ជា ១ ឆ្នាំ) រាប់​យ៉ាង​នេះ​រៀង​រាល់​ឆ្នាំ, បើ​រាប់​ពី​លើ​មក​ដល់​ត្រឹម​ណា ត្រូវ​ទុក​ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំ​នោះ​ជា​បច្ចុប្បន្ន​កាល មិន​ទាន់​រាប់​ពេញ​ថា​ជា​សករាជ​ដែល​កន្លង​ទៅ​ហើយ​ទេ, ដូច​ជា​កាល​ពី​ក្នុង​ថ្ងៃ ១៥​រោច​ខែ​ស្រាពណ៍ ឆ្នាំ​មមី​បន្ទាប់​ឆ្នាំ​ពុទ្ធ​បរិនិព្វាន​ត្រូវ​រាប់​ថា ពុទ្ធ​សករាជ​កន្លង​ទៅ​ហើយ​បាន ១​ឆ្នាំ ៣ ខែ ១៤ ថ្ងៃ (កន្លង​ទៅ​ហើយ​បាន​ប៉ុន្មាន ត្រូវ​ថា​តែ​ត្រឹម​ប៉ុណ្ណោះ); តែ​បើ​ប្រើ​ខាង​ការ​សរសេរ​សំបុត្រ​ចុតហ្មាយ, កត់​ត្រា​ចុះ​ក្នុង​គម្ពីរ​ក្បួន​ច្បាប់​ទាំងពួង​ឬ​និយាយ​ស្ដី​ប្រាប់​គ្នា​តាម​ធម្មតា​នោះ ត្រូវ​រាប់​ចេញ​ចំនួន​សករាជ​យក​ត្រឹម​ឆ្នាំ​មមី ដែល​ចូល​ក្នុង​រវាង​គម្រប់​២​នុ៎ះ​ឯង​ថា ពុទ្ធ​សករាជ​២​ឆ្នាំ ឬ ពុទ្ធ​សករាជ​២; បើ​ប្រើ​អក្សរ​សង្ខេប ត្រូវ​សរសេរ​ថា ព. ស. ២. (ម. ព. សករាជ ទៀត​ផង) ។ ពុទ្ធ​សម័យ (ម. ព. ពុទ្ធ​កាល) ។ពុទ្ធ​សាសន​កាល (--សាសៈន៉ៈ--) ន. (បា.) កាល​ឬ​សម័យ​ដែល​មាន​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា គឺ​កាល​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​ទៅ​ហើយ តែ​នៅ​មាន​ធម៌​វិន័យ​ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា និង​ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក : កើត​ទាន់​ពុទ្ធ​សាសន​កាល (ហៅ​ថា ពុទ្ធ​សាសន​សម័យ ក៏​បាន) ។ ពុទ្ធ​សាសន​សម័យ (--សាសៈន៉ៈសៈម៉ៃ) ន. (បា.--សមយ) ដូច​គ្នា​នឹង ពុទ្ធ​សាសន​កាល ដែរ ។ ពុទ្ធ​សាសនា (--សាសៈន៉ា, ឬ ត.ទ. ស្រ.--សាស្នា) ន. (បា.--សាសន; សំ.--ឝាសន) ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ, ពុទ្ធ​បណ្ដាំ (ពុទ្ធ​វចនៈ) : អ្នក​កាន់​ពុទ្ធ​សាសនា, ប្រតិបត្តិ​តាម​លំអាន​ពុទ្ធ​សាសនា (ព. កា. សរសេរ​ជា ពុទ្ធ​សាស្នា ក៏​បាន ។ ពុទ្ធ​សាសនិក (--សាសៈនិកៈ ឬ--សាសៈនិក) ន. ឬ គុ. (បា.) អ្នក​កាន់​ពុទ្ធ​សាសនា : ពួក​ពុទ្ធ​សាសនិក; បើ​ស្ត្រី​ជា ពុទ្ធ​សាសនិកា : នាង​នោះ​ជា​ពុទ្ធ​សាសនិកា; ហៅ​ថា ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន ក៏​បាន ទាំង​បុរស​ទាំង​ស្ត្រី (ម. ព. ពុទ្ធ​មាមកៈ ផង) ។ ពុទ្ធ​អង្គ (--អង់) ន. អង្គ​ព្រះ​ពុទ្ធ ។ ពាក្យ​សម្រាប់​ហៅ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដោយ​សេចក្ដី​គោរព (តាម​ទម្លាប់​ប្រើ) : ព្រះ​ពុទ្ធ​អង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង​ធម៌...។ ពុទ្ធ​ឱវាទ (--ឱវ៉ាត) ដូច​គ្នា​នឹង​ពុទ្ធោវាទ ដែរ ។ ពុទ្ធ​ឱស្ឋ (--ឱស) ន. (សំ. ពុទ្ធ + ឱឞ្ឋ; បា. ពុទ្ធ + ឱដ្ឋ “រឹម​បបូរ​មាត់, មាត់”) ព្រះ​ឱស្ឋ​ព្រះ​ពុទ្ធ : ពាក្យ​ទាំង​នេះ​ចេញ​ពី​ព្រះ​ពុទ្ធ​ឱស្ឋ (ព. ពុ.) ។ ពុទ្ធានុញ្ញាត (ពុត-ធានុញ-ញ៉ាត) ន. ឬ គុ. (បា. ពុទ្ធ + អនុញ្ញាត) វិន័យ​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​អនុញ្ញាត គឺ​ដែល​ទ្រង់​យល់​ព្រម​ឲ្យ​ធ្វើ, ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត, ឲ្យ​ប្រតិបត្តិ ព្រោះ​ទ្រង់​យល់​ឃើញ​ថា​មាន​ប្រយោជន៍ : វិន័យ​នេះ​ជា​ពុទ្ធានុញ្ញាត, នុ៎ះ​ជា​ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ (ព. វិ. ពុ.) ។ ព. ផ្ទ. ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ ។ ពុទ្ធានុស្សតិ (--នុស-សៈតិ) សេចក្ដី​រំលឹក​ចំពោះ​ព្រះ​ពុទ្ធ, ការ​នឹក​រឿយ​ៗ​ដល់​ព្រះ​ពុទ្ធ​គុណ ។ ពុទ្ធាសនៈ (--សៈន៉ៈ) អាសនៈ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ, អាសនៈ​សម្រាប់​តម្កល់​ព្រះ​ពុទ្ធ​រូប ។

ពោធិសព្វញ្ញូ

        ១៧៨. ស. កាលព្រះសាស្តាបានត្រាស់ដឹងនូវញេយ្យធម៌ហើយ ព្រះអង្គយាងទៅប្រោសសត្វលោកភ្លាម ឬមួយទ្រង់ធ្វើអ្វីផ្សេងៗទៀត ?  តើមានអ្នកណាបានជួបនឹងព្រះអង្គមុនគេ ?

        ច–ព្រះអង្គមិនទាន់យាងចេញទៅបោសសត្វលោក ឬធ្វើធម្មទេសនានូវព្រះធម៌ដែលព្រះអង្គទើបនឹងរកឃើញនោះទេ   តែព្រះអង្គទ្រង់ធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗអស់រយៈ៤៩ ថ្ងៃ នៅក្នុងទីទាំង៧ ដែលហៅថា "សត្តមហាឋាន មានរយៈកាលជា៧ សបា្តហ៍ដូចតទៅ ៖

        ♦សប្ដាហ៍ទី១ - ចាប់តាំងពីព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ១ រោជ                            ខែពិសាខទៅ ដល់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍    ៨រោចព្រះអង្គគង់លើរតនបល្ល័ង្កក្រោមដើមពោធិព្រឹក្ស    ជាកន្លែងដែលព្រះអង្គទ្រង់បានត្រាស់ដឹងនោះដដែល    ដើម្បី ពិចារណានូវព្រះធម៌ដែលទ្រង់ទើបនឹងរកឃើញនេះ ។     ពេលព្រឹកព្រលឹម ថ្ងៃ៨រោច ទ្រង់ធ្វើយមកប្បាដិហារ្យដោះស្រាយនូវសេចក្តីសង្ស័យ របស់ពពួកទេវតារួចហើយ   ទើបព្រះអង្គយាងទៅគង់នៅអនិមិស្សកចេតិយ

        ♦សប្ដាហ៍ទី២     ពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍  ៨រោច ខែពិសាខ ទៅដល់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍   ១៥រោច  ខែពិសាខ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធយាងទៅទិសឦសាននៃរតនបល្ល័ង្គ ទ្រង់គង់នៅអនិមិស្សកចេតិយ បែរព្រះភក្ត្រសម្លឹងមកទត រតនបល្ល័ង្កដោយព្រះនេត្រឥតប៉ប្រិច ។

        ♦ សប្ដាហ៍ទី៣ - ពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍    ១៥រោជ    ខែពិសាខ    មកដល់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍  ៧កើត   ខែជេស្ឋ   ព្រះអង្គទ្រង់យាងចង្ក្រមលើផ្ទះកែវហៅថា   រតនចេតិយ  ឬរតនចង្ក្រម   ដែលស្ថិតនៅចន្លោះរតនបល្ល័ង្ក និងអនិមិស្ស ចេតិយ ។   មានតំណាលថា រតនចេតិយនេះ គឺព្រះឥន្ទបាននិម្មិតថ្វាយព្រះសាស្តានៃយើង   ព្រះអង្គពិចារណានូវព្រះធម៌ដែលព្រះអង្គជ្រាបច្បាស់ថា ក្នុងជីវភាពអតីតកាលដែលទ្រង់បានសាបព្រោះ មកដល់ក្នុងជីវភាពថ្មី នេះ    ព្រះអង្គបានច្រូតកាត់ភោគផលនោះហើយនឹងចែករំលែកដល់សត្វលោកទូទៅ    ព្រះអង្គធ្វើចង្ក្រមតែ១៩ ជំហានត្រឡប់ចុះឡើងលើជំហាន ។   ទាំង១៩ ដោយមានផ្កាឈូកទ្រព្រះបាទព្រះអង្គទាំង១៩ ជំហាន ក្នុង ព្រះចៅអសោក ព្រះរាជាអង្គនេះបានធ្វើផ្កាឈូកទ្រព្រះសម្ពុទ្ធនេះជាថ្លើម ថ្មទាំង១៩ ទុកជាតំណាងហើយមានដល់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។

        ♦ សប្ដាហ៍ទី៤ - ចាប់ពីព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៧កើតដល់ព្រហស្បតិ៍     ១៥ កើត    ខែជេស្ឋ ព្រះអង្គយាងទៅគង់នៅក្នុងផ្ទះកែវ គឺរតនឃរចេតិយ ដែលទេពតានិមិ្មតថ្វាយ នៅខាងទិសពាយព្យនៃពោធិព្រឹក្ស ។    ព្រះអង្គគង់ពិចារណាភាវនា ដើម្បីរៀបចំព្រះធម៌ដែលព្រះអង្គរកឃើញជា៣ ផ្នែកធំ ដែលយើងហៅថា បិដកទាំង៣     ផ្ទះកែវនេះតាមពិតមិនមែនជាផ្ទះ ដែលយើងរស់នៅទេ គឺប្រាកដជាផ្ទះរបស់ព្រះធម្ម ជាវិការៈនៃព្រះសទ្ធម្មទាំងអស់ ដូចជា៖    ១ – សតិបដ្ឋាន៤ ទុកដូចជាទីលាន ភូមិ,    ២-ឥទិ្ទបាទ៤ ទុកដូចជាសសរ,      ៣-ព្រះវិន័យបិដក  ទុកដូចជាជញ្ជាំងបិទបាំងការពារទឹកភ្លៀង  កំដៅថ្ងៃ   ខ្យល់,   ៤-សម្មប្បធាន ៤  ទុកដូចជាក្របដើម្បី រក្សាឲ្យនៅភាពល្អមាំមួនដដែល,    ៥-សមាបត្តិ៨   ទុកដូចជារត និងផ្ទៃសម្រាប់ទ្រឲ្យនៅមាំ ឲ្យនឹង,  ៦-ព្រះសុត្តន្ត បិដកទុកដូចជាគ្រឿងដំបូល,  ៧-ព្រះអភិធម្មបិដក ទុកដូចជាប្រដាប់ប្រក់។  លុះព្រះអង្គពិចារ- ណា ចប់នូវបិដកទាំង៣ នេះហើយ ពន្លឺឆព្វណ្ណរង្សី   គឺ ខៀវ   លឿង   ក្រហម   ស   ហង្សបាទ   ផ្លេក(ពន្លឺពេជ្រ ) ភ្លឺចាំងចេញពីព្រះកាយជះរស្មីទៅកាន់គ្រប់ទិសទី ។

        សប្ដាហ៍ទី៥- គឺពីព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ១៤ កើត  ខែជេស្ឋដល់ថ្ងៃ ព្រហស្បតិ៍ ៦ រោច  ខែជេស្ឋ ទ្រង់យាងទៅគង់នៅក្រោមដើមអជបាល និគ្រោធ គឺជាដើមជ្រៃមួយដើមធំ ជាទីជម្រកនៃពួកគង្វាលចៀម  ពពែ  គោ  ហើយមានទាំងអាចារ្យខាងលទ្ធិព្រាហ្មណ៍រមែងមកពន្យល់សាសនា របស់គដល់ពួកគង្វាលទាំងនោះ ដើមអជបាលនិគ្រោធនេះស្ថិតនៅ ទិសខាងលិចនៃពោធិព្រឹក្ស ក្បែរផ្ទះនាងសុជាតាដែលបានថ្វាយ មធុបាយាសដល់ព្រះសិទ្ធត្ថពោធិសត្វមុនព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងប៉ុន្មានម៉ោងនេះ។    នៅក្រោមដើមអជបាលនិគ្រោធនេះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ភាវនា ពិចារណាសាឡើងវិញ  នូវព្រះធម៌ដែលព្រះអង្គទើបនឹងរកឃើញថ្មីៗ ។    ទ្រង់ភាវនាល្អិតទៅៗរំលឹកដល់ការពិតដែលព្រះអង្គទ្រង់ជ្រាបយ៉ាងច្បាស់ នូវជីវភាពស្ថិតក្នុងភពទាំងអស់ ព្រមទាំងហេតុប្បច្ច័យដោយព្រះប្រាជ្ញាញាណភោគផលដែលព្រះអង្គទើបនឹងច្រូតថ្មីៗនេះ ទ្រង់សម្រេចព្រះទ័យថា ត្រូវតែចែករំលែកឲ្យបានភាគស្មើៗគ្នាជូនដល់សត្វលោក ។ ស្តេចមារមិនទៅណាឆ្ងាយទេ គឺគេនៅឃ្លាំមើលសកម្មភាពរបស់ព្រះសាស្ដាជានិច្ច ។  លុះដឹងថាទ្រង់នឹងពន្យល់ព្រះធម៌ពិត ដើម្បីជួយស្រោចស្រង់ មនុស្សលោកឲ្យរួចផុតអំពីកណ្ដាប់ដៃនៃតណ្ហាហើយ ទេវបុត្រមារភ័យខ្លាំងណាស់ខ្លាចបាត់អស់នូវប្រជានុរាស្ត្ររបស់ខ្លួន ក៏ចូលមកអារាធនាព្រះ អង្គឲ្យបរិនិព្វាន ។

        ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធនៃយើងទ្រង់មិនបានទទួលពាក្យអារាធនារបស់មារ ព្រះអង្គរឹងរឹតតែខំពិចារណានូវព្រះសទ្ធម្មតទៅទៀត រហូតដល់ព្រះ ទ័យស្ថិតក្នុងវិមុត្តិ សុខ ស្តេចមារភ័យណាស់និង សេចក្តីសម្រេចរបស់សាស្តាក៏បានបញ្ជូនបុត្រ៣ អង្គនិម្មិតកាយយ៉ាងល្អ គឺ នាងតណ្ហា១    នាង អារតី១,    នាង រាគា១  ឲ្យមកដើម្បីលួងលោមបំភាន់ចិត្តព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឲ្យ ធ្លាក់ចូលក្នុងអណ្តូងកិលេសតណ្ហាវិញ ។  នាងតណ្ហាចេញមកមុនគេ នាង មានឫទ្ធានុភាពខ្លាំងណាស់ត្រួតត្រាតាំងពីមនុស្សលោករហូតដល់ព្រះព្រហ្មជាមេបញ្ជាការលើកាមគុណ     នាងជាមហាក្សត្រីយានីត្រួតត្រាលើ នគរកិលេសបានគ្រប់យ៉ាង នាងខំបញ្ចេញគ្រប់អាកប្បកិរិយាឥតអៀន ខ្មាសទាក់ទាញព្រះទ័យព្រះសាស្តាឱ្យចូលក្នុងអន្ទាក់របស់នាង ។ នាង អារតីក៏ចូលមកជាបន្ទាប់ រូបកាយល្អឆើតឆាយ អវយវៈដ៏ទន់ល្វន់ល្វាយ បញ្ចេញក្បាច់រាំគួរឱ្យពិតពិលរមិលមើល    នាងរាគាក៏ចូលមកដោយ   និម្មិតកាយឲ្យល្អដូចព្រះនាងយសោធរាពិម្ពាព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះ សិទ្ធត្ថពោធិសត្វ នាងរាគានិមិ្មតជាព្រះនាងពិម្ពានេះបញ្ចេញអាកប្បកិរិយា ព្រួយលំបាក មានទុក្ខដ៏ខ្លាំងក្លា សូរវាចាថ្ងូររងំ ពោលនូវព្រះបរមនាមនៃព្រះពោធិសត្វ ដោយរៀបរាប់ថា “ឱព្រះអង្គម្ចាស់ប្អូនអើយ ! ខ្ញុំម្ចាស់មុខ : ជាក្ស័យជីវិតឥឡូវ ខ្ញុំម្ចាស់មានទុក្ខលំបាកជាច្រើនឆ្នាំហើយដោយ រង់ចាំព្រះអង្គៗបោះបង់ចោលខ្ញុំម្ចាស់ស្រ ឡះ   សូមព្រះអង្គ ស្តេចយាងត្រឡប់ទៅមហាប្រាសាទយើងវិញកុំខាន.... ។ ព្រះស្វាមី ! សូមព្រះអង្គ បើកព្រះនេត្រមើលមកខ្ញុំម្ចាស់ តើខ្ញុំម្ចាស់មិនមែនជាព្រះនាងពិម្ពា ដែលព្រះស្វាមីទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យទេឬ ?

        ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ជ្រាបយ៉ាងច្បាស់នូវរូបនិមិ្មតទាំង៣ព្រមទាំង គិតថា “ចូរនាងតឡប់ទៅក្នុងអនិច្ចភាពនៃលោករបស់នាងចុះ ” នាង ទាំង៣ ក៏រលាយបាត់អស់ទៅ ។  ក្នុងថ្ងៃមួយ មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ខាងលទ្ធិផ្សេងចូលមកជួបព្រះអង្គនៅក្រោមដើមអជបាលនិគ្រោធនេះ   ដោយសួរទ្រង់អំពីគុណសម្បត្តិ និង លក្ខណសម្បត្តិពិតប្រាកដរបស់ព្រាហ្មណ៍ ហុំហុំកជាតិកព្រាហ្មណ៍សួរ ថា   “ ភិក្ខុសមណគោតម   តាមពិត តើនៅក្នុងលក្ខណសម្បត្តិដូចម្តេច    ដែលគេអាចទទួលឈ្មោះថាជាព្រាហ្មណ៍ពិតៗ   ហើយករណីយកិច្ចរបស់គេ តើមានអ្វីខ្លះ ?    សំនួររបស់ព្រាហ្មណ៍ហុំហុំកជាតិកៈនេះសួរព្រះសាស្តាដោយចំអកឡកឡឺយដល់ទ្រង់ដែលគេចោទថាព្រះអង្គគ្មានស្មារតីទទួលខុសត្រូវចំពោះទេពី និងរាជបុត្រាតែប៉ុណ្ណោះ ។     ដោយសេចក្ដីមេត្តា ករុណា ព្រះអង្គក៏ឆ្លើយតបភ្លាមថា    ពួកព្រាហ្មណ៍ទាំងអស់ មានវិន័យ ដើម្បីកំចាត់នូវអំពើអាក្រក់ចេញ   មិនបន្លឺស្នូររហឹមថា ឱម ឱម មិនជាប់ជំពាក់នឹងដំណើរសៅហ្មង មានគំនិតខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងការចេះទប់ចិត្ត ចេះគម្ពីរវេទទាំង៤ ដែលជាផ្លូវបង្ហាញនូវការប្រព្រឹត្តដ៏បរិសុទ្ធ ម្យ៉ាងទៀត ព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយណា ដែលលះបង់គំនរវត្ថុដែលនាំឲ្យសៅហ្មង   ព្រាហ្មណ៍នោះអាចមានឈ្មោះថាជាព្រាហ្មណ៍ពេញលក្ខណៈ” ។    ក្រោយស្តាប់ចម្លើយរបស់ព្រះសាស្ដារួចមកហុំហុំកជាតិកព្រាហ្មណ៍ណាក៏ចាកចេញបាត់ទៅ ។

        - សប្ដាហ៍ទី៦ - ចាប់ពីព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៦រោច ខែជេស្ឋ ដល់ ព្រហស្បតិ៍ ១៣រោច ខែជេស្ឋ ព្រះសាស្តាទ្រង់យាងទៅគង់ក្រោមដើម     រាំង ភ្នំ នៅក្បែរស្រះមុទ្ទលិន្ទ នាទិសខាងត្បូងនរតនបល្ល័ង្ក ដែលមានចម្ងាយ ប្រហែលពី ៣ទៅ៥ទីឡូម៉ែត្រពីដើមពោធិព្រឹក្ស ស្រះមុច្ចលិន្ទនេះមានដើមឈូកដុះពាសពេញសប្រកបដោយស្លឹកនិងផ្កាប្រណាំងគ្នាឡើ លើផ្ទៃទឹក    ។  ព្រះសម្ពុទ្ធសម្លឹងផ្កាឈូករួចព្រះអង្គបន្តការភាវនា ស្ងប់ស្ងាត់ ក្រោមមេឃស្រទំ  ជួនកាលភ្លៀងរលឹម ឬក៏ចុះអ័ព្ទ។   អាកាសត្រជាក់ អ័ព្ទយ៉ាងក្រាស់បណ្តាលឲ្យត្រជាក់ខ្លាំង ព្រះភគវ័ន្តទ្រង់បន្តភាវនា ដោយឥតកម្រើក ។ នៅក្នុងស្រះនោះមានពោះនាគរាជមួយឈោ្មះ៖ មុច្ចលិន្ទ ទើបនឹងចេញអំពីសមាធិឃើញព្រះសាស្តាកំពុងភាវនា ក៏មក និម្មិតកាយដ៏ធំពែនខ្លួនធ្វើជាបល្ល័ង្ក៧ជាន់ទ្រព្រះដ៏មានព្រះភាគ ហើយ បើកពពារ៧ធ្វើជាឆ័ត្របាំងថ្វាយព្រះអង្គការពារកុំឲ្យត្រូវភ្លៀង ខ្យល់ និង កំដៅព្រះអាទិត្យ ។     ថ្ងៃទី៧ មេឃក៏ស្រឡះល្អស្តេចនាគមុច្ចលិន្ទលាខ្លួនចេញពីព្រះ សាស្តា    រួចហើយនិម្មិតខ្លួនជាក្មេងប្រុសម្នាក់យ៉ាងសុភាព ថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ ដោយគោរព រីឯព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ជ្រាបទាំងអស់នូវអំពើជាកុសល របស់ស្តេចនាគ ព្រះអង្គទ្រង់មានព្រះពុទ្ធដីកាថា៖  អំពើឥតសៅហ្មង របស់អ្នកដែលត្រេកអរនឹងផ្លូវនៃគតិបណ្ឌិត ចេះច្បាស់ ឃើញច្បាស់នូវ ទ្រឹស្តីជាគតិបណ្ឌិត អត្ថប្រយោជន៍បណ្តាលឲ្យមានសុភមង្គល ការមិនព្យាបាទគ្នា មិនធ្វើអាក្រក់ដល់សត្វលោកទូទៅ ជាអត្ថប្រយោជន៍យ៉ាង ច្រើនផ្តល់មកនូវសុភមង្គលសំរាប់ពិភពលោក ។ ការមិនក្រេវក្រោធ មិនលំអៀង ការលះបង់នូវកាមរាគទាំងឡាយ ជាមូលដ្ឋាននៃអត្ថប្រយោជន៍ ដ៏ច្រើនសម្រាប់សុភមង្គលនៃសត្វលោក។   អំពើលះបង់ចោលនូវអតិមានណាមួយដូចជាខ្ញុំ   ពួកខ្ញុំ , កូនខ្ញុំ ….. ជាដើម,   ការលះបង់នូវសេចក្តី ប្រាថ្នាដែលលើសអំពីគុណូបការខ្លួន ជាអត្ថប្រយោជន៍មួយក្នុងនាមនៃសុភមង្គលដ៏វិសេសអស្ចារ្យ”

        សប្ដាហ៍ទី៧ ពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ១៣ រោច ខែជេស្ឋដល់ថ្ងៃ៥ កើត ខែអាសាធ ព្រះអង្គយាងទៅគង់ក្រោមដើមកេសមួយដើម នាទិសនិរតីនៃ រតនបល្ល័ង្ក ។ ព្រះសាស្តាទ្រង់ភាវនាកាន់តែស្ងប់ទៅៗ សង្កេតវេទនាកាន់តែល្អិតទៅៗ ពិនិត្យឡើងវិញនូវបរមត្ថធម៌ដែលព្រះអង្គបានរកឃើញ ហើយ អស់រយៈពេលពេញមួយសប្តាហ៍ ។ក្នុងរយៈពេលទាំង៤៩ ថ្ងៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើង ទ្រង់ឥតបានសោយអាហារទេ គឺព្រះអង្គសោយតែវិមុត្តិសុខប៉ុណ្ណោះ ។

នៅវេលាព្រឹកព្រលឹមនៃថ្ងៃទី ៤៩ នេះ    ព្រះឥន្ទបានយកផ្លែសម៉ទិព្វ ឈើស្ទន់ និងទឹកមកថ្វាយព្រះសាស្តា ។   បន្ទាប់អំពីព្រះឥន្ទ មានពាណិជជនជាតិភូមាពីរនាក់បងប្អូន បង ឈ្មោះ៖ តបុស្សៈ ប្អូនឈ្មោះ៖ ភល្លិតៈ ជាឈ្មួញរទេះ៥០០គ្រឿងដឹកទំនិញ ទៅលក់ឯឧត្តលាជនបទ បានយកសដូវទៅថ្វាយ ព្រមទាំងសូមដល់នូវ  សរណមគមន៍២ គឺព្រះពុទ្ធព្រះធម៌ ឬ ទ្វេវាជិកសរណគមន៍ ជាទីពឹងទីរលឹក អស់មួយជីវិត ពាណិជទាំងពីរនេះហើយជាបឋមឧបាសករបស់ព្រះសាស្ដានៃយើង ។ មុននឹងថ្វាយបង្គំលាពាណិជក៏ទូលសុំនូវវត្ថុអ្វីមួយទុកជាទីរលឹកអំពីព្រះអង្គៗទ្រង់យកព្រះ     ហស្ថអង្វែលព្រះហត្ថ(ផ្នួងសក់) ដកព្រះហស្ថមកវិញជាប់ដោយព្រះកេសា៨សរសៃ ទ្រង់ប្រទានដល់ ពាណិជពីរនាក់ៗបានព្រះកេសាហើយ យកទៅបញ្ចុះនៅសិង្គុត្តរចេតិយ នៅពេលត្រឡប់មកដល់ប្រទេសភូមារបស់ខ្លួនវិញ ។

        ១៧៩ . ស. ៤ ៩    ថ្ងៃឥតសោយអាហារយូរណាស់ព្រះអើយ!បើសិន ជាបុថុជ្ជនម៉្លេះស្លាប់រលួយអស់ទៀតផង ។ គួរឲ្យឆ្ងល់ណាស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឥតមានអ្វីទាំងអស់ លុះពេលព្រះអង្គទទួលសតូវពីពាណិជនោះ តើទ្រង់ទទួលដោយអ្វី ?

        – ថ “ ព្រះអង្គងាករកវត្ថុមួយ ដើម្បីទទួលសដូវ តែព្រះអង្គមិន ឃើញមានរបស់អ្វីមួយសម្រាប់ទទួលសដូវសោះ ព្រះអង្គគិតថាព្រះពុទ្ធ

 

៤-ប្រវត្តិទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ^([1])

        តាំងពីព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់បរិនិព្វានទៅពុំទាន់មានប្រទេស ពុទ្ធសាសនិកណាមួយបានផ្តើមបង្កើតទង់ព្រះពុទ្ធសាសនាឱ្យមានរូបរាង ឡើងពិតប្រាកដដូចក្នុងប្រពៃណីឯទៀតឡើយនោះទេ ។

        លុះដល់ថ្ងៃ អង្គារ ៦ រោច ខែ ជេស្ធ ឆ្នាំខាល ទោស័ក ព.ស. ២៤៩៤   ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ៦ ខែ  មិថុនា   គ.ស ១៩៥០(?)     ទើបពុទ្ធិកប្រទេស ទាំង ២៩ មានប្រទេសស្រីលង្កាជាដើម បានបង្កើតពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោក ហើយបានធ្វើសន្និសីទលើកទី ១ នៅប្រទេសស្រីលង្កា ដែលមានគណៈប្រតិភូខ្មែរយើង មានសម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ជួនណាត ជោតញ្ញាណោ ព្រះសង្ឃនាយកគណៈ មហានិកាយជាប្រធានទៅរួមប្រជុំផង បានមូលមតិគ្នាបង្កើតទង់សាសនាឡើងហៅថា ទង់ពុទ្ធិក សមាគមពិភពលោក (តាមលក្ខន្តិកៈនៃសមាគមដែលមាន២៧មាត្រា)ត្រង់មាត្រា២៦ចែងថា៖ ទង់របស់ពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោក ជាទង់មានពណ៌ ៦   តម្រូវនឹងឆព្វណ្ណរង្សីរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ជាមូលដ្ឋានតាំងគំរូដែលក្រុមប្រឹក្សាប្រតិបត្តិការបានធ្វើហើយ ។ ដូច្នេះទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏បានឧបត្តិកឡើងជាស្ថាពរតាំងពីកាលនោះមក។

        ព្រះបរមលោកនាថ ព្រះអង្គមានរស្មី ៦ ពណ៌ ផ្សាយចេញពីព្រះវរកាយយ៉ាងនេះដោយលទ្ធផលនៃទានបរមត្ថបារមី ដែលព្រះអង្គបានសាងមកពីអតីតភាពយ៉ាងអស្ចារ្យ ហើយដែលគ្មាននរណាម្នាក់អាចធ្វើបានដូចព្រះអង្គឡើយ ឯរស្មីនីមួយៗ ជាតំណាងព្រះជាតិរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗដែរគឺ៖

        ១- ពណ៌ខៀវ ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាព្រះបាទស្រីភិរាស្ត្រ ។ កាលនោះ ព្រះឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជាព្រាហ្មណ៍ចាស់ម្នាក់ចូលមកសូម ព្រះនេត្រព្រះអង្គទាំងគូ ព្រះអង្គទ្រង់ឆ្កៀលព្រះនេត្រព្រះអង្គទាំងពីរឱ្យទៅឥន្ទព្រាហ្មណ៍។

        ២- ពណ៌លឿង ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាវិនីបណ្ឌិត ។ កាលនោះព្រះ ឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជាយក្សធ្វើជាជាងមាស ។ វិនីបណ្ឌិតបានអារសាច់ខ្លួនឱ្យជាងមាសដើម្បីផែធ្វើជាមាសបិទព្រះពុទ្ធរូប។

         ៣-ពណ៌ក្រហម   ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាបទុមមាណព ។ គ្រានោះ មានពស់មួយប្រកបដោយពឹសដ៏ពន្លឹកចឹកមាតាព្រះអង្គ ព្រះអង្គទ្រង់យកកាំបិតមកពុះទ្រូងលូកបេះដូងមកផ្សំថ្នាំមើលមាតាឱ្យបានគង់ជីវិត ។

        ៤-ពណ៌ស ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាព្រះវេស្សន្តរបានប្រទានដំរី មង្គលមួយឈ្មោះ បច្ច័យនាគេន្ទ្រ ជាសត្វសម្រាប់រាជ្យ ដ៏មានអវៈយវៈសសុទ្ធដល់ពួកព្រាហ្មណ៍កលិង្គរដ្ឋ។ ពួកអ្នកនគរស្រីពិរាស្ត្រក៏នាំគ្នាខឹងបំបរបង់ព្រះអង្គឱ្យទៅនៅនាវង្កតបព៌ត។

        ៥-ពណ៌ហង្សបាទ (ស៊ីជម្ពូខ្ចីដូចជើងហង្ស) ជាតំណាងព្រះអង្គកាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាវិជ្ជាធរ ។ មាតាព្រះអង្គ ត្រូវយក្សចាប់យកបាន ព្រះអង្គទ្រង់អារសាច់ឱ្យយក្សបរិភោគជំនួសជីវិតមាតា ។

៦- ពណ៌ផ្លេក (គឺជាពន្លឺពេជ្រ គឺគេយកពណ៌ទាំង ៥ ខាងដើមនីមួយ ៗ មកដាក់បញ្ចូលគ្នាក្នុងផ្ទាំងទី ៦ នេះជាពណ៌មួយ) ជាតំណាងព្រះអង្គ កាលទ្រង់សោយព្រះជាតិជាទន្សាយឈ្មោះសោមបណ្ឌិត មានព្រះតម្លាសទ្ធាចង់បំពេញទានបរមត្ថបារមី។ គ្រានោះព្រះឥន្ទ្រាធិរាជបាននិម្មិតខ្លួនជា ព្រាហ្មណ៍ចាស់ម្នាក់ អត់អាហារដើរចូលមក។ ទន្សាយសោមបណ្ឌិតបានរលាស់ខ្លួន ៣ ដងដើម្បីឱ្យសត្វល្អិតជ្រុះចេញពីរោមរបស់ព្រះអង្គ រួចក៏លោតចូលក្នុងភ្នក់ភ្លើងទៅ ដើម្បីចម្អិនសាច់ព្រះអង្គឱ្យដល់ឥន្ទព្រាហ្មណ៍បរិភោគ ។

        រស្មីទាំង៦ ពណ៌នេះ បានផ្សាយចេញអំពីព្រះវរកាយព្រះអង្គ ក្នុងពេលត្រាស់ដឹងនូវអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ក្នុងពេលសម្ដែង បាដិហារ្យដើម្បីកម្ចាត់បង់នូវអស្មិមានះនៃព្រះញាតិរបស់ ព្រះអង្គ ដែលមានសេចក្តីសម្គាល់ថា ព្រះអង្គជាមនុស្សនៅក្មេងមិនគួរគោរពនិងក្នុងពេលព្រះអង្គធ្វើយមក បាដិហារ្យផ្ទាញ់ពួកនិគ្រន្ថលើដើមគណ្ឌាមព្រឹក្ស(ដើមស្វាយរបស់នាយគណ្ឌៈ)។

        ដូច្នោះហើយ បានជាពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោកដែលនៅប្រទេសស្រីលង្កាលើកទី១ នោះ ផ្តើមធ្វើទង់ពុទ្ធសាសនាមាន ៦ ពណ៌តម្រូវនឹងឆព្វណ្ណ រង្សីរបស់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ។

 

 

-ពោលដោយព្រះឆព្វណ្ណរង្សី   ^([2])

        កាលព្រះសាស្តាទ្រង់ពិចារណាធម៌ថ៏ល្អិតសុខុម តាមការសប្បាយដោយព្រះសព្វញ្ញុតញ្ញាណដែលមានឱកាស (ចន្លោះ) ដែលបានហើយយ៉ាងនេះ ព្រះឆព្វណ្ណរង្សី (រស្មី ៦ ពណ៌) គឺ៖

១-នីលៈ =ខៀវដូចផ្កាអញ្ជ័ន

២-បីតៈ =លឿងដូចហរិតាល

៣-លោហិតៈ =ក្រហមដូចថ្ងៃស្រទន់

៤-ឱទាតៈ =សដូចផ្ទាំងប្រាក់

៥-មញ្ជេដ្ឋៈ =ពណ៌ហង្សបាទ ដូចផ្កាសិរមាន់

៦-បភស្សរៈ =ពណ៌ផ្លេកដូចកែវផលិក

        ១-ក៏ផ្សាយចេញពីព្រះសរីរៈ; ផ្ទៃមេឃ ហាក់បីដូចជាពេញដោយផ្កាអញ្ជ័នកំចាយហើយទួទៅ, ដូចដេរ ដាសដោយផ្កាកប្បាស ឬស្រទាប់ផ្កាកប្បាសខៀវ, ដូចទងត្នោតប្រដាប់ដោយកែវមណីដែលយោលទៅមក, និងដូចផ្ទាំវត្ថុពណ៌ខៀវចាស់ដែល (គេលាត) សន្ធឹងចេញ, ដោយសមត្ថភាពនៃរស្មីខៀវទាំងឡាយណា, រស្មីពណ៌ខៀវទាំងឡាយនោះ ចេញទៅហើយអំពីព្រះកេសា,ព្រះមស្សុ «ពុកមាត់ ឬ ពុកចង្កា» ទាំងឡាយនិងអំពីទីពណ៌ខៀវនៃព្រះនេត្រទាំង ពីរ ។

        ២-ទិសាភាគទាំងឡាយ រមែងរុងរោចន៍ ដូចស្រោចស្រប់ (ជម្រះ) ដោយទឹកមាស ដូចត្រដាងផ្ទាំងមាសចេញទៅ, ដូចជ្រលក់ដោយចុណ្ណ (លំអិត) នៃរមៀត ៊នឹងដូចពាសពេញដោយផ្កាកណ្ណិកា ដោយអំណាចនៃ រស្មីពណ៌លឿង ទាំងឡាយ; រស្មីពណ៌លឿងទាំងឡាយនោះ ផ្សាយចេញហើយអំពីព្រះឆវីវណ្ណ និងអំពីទីពណ៌លឿងនៃព្រះនេត្រទាំងពីរ ។

        ៣-ទិសាភាគទាំងឡាយ រុងរោចន៍ហើយ ដូចជ្រកល់ដោយលំអិតថ្នាំពណ៌ក្រហម, ដូចស្រោចទឹកល័ក្តដែលឆ្អិនល្អហើយ, ដូចគ្របសំពត់កម្ពលក្រហម ដូចពាសដោយផ្កាជយព្រឹក្ស ផ្ការលួស បាយ និងផ្កាច្បារ ដោយអំណាចនៃរស្មីពណ៌ក្រហមទាំងឡាយណា, រស្មីពណ៌ក្រហមទាំងឡាយនោះ ផ្សាយចេញអំពីព្រះមំស, ព្រះលោហិត និង ទីពណ៌ ក្រហមនៃព្រះនេត្រទាំងឡាយពីរ។

        ៤-ទិសាភាគទាំងឡាយ. រុងរោចន៍ហើយ ពាសពេញខ្ចាត់ខ្ចាយដោយខីរធារា (ទទឹកដោះស្រស់) ដែលចាក់ចេញអំពីឆ្នាំងប្រាក់, ដូចពិតានផ្ទាំងប្រាក់ដែលគេចងលាតសន្ធឹងទុក, ដូចទងត្នោតប្រាក់ដែលគេគ្រវីទៅមក,   ដូចដេរដាសដោយផ្ការុន, ផ្កាកោមុទ,   ផ្កាគន្លិស,  ផ្កាម្លិះវល្លិ៍,  និងផ្កាម្លិះរួតជាដើម   ដោយអំណាចនៃរស្មីពណ៌សទាំងឡាយណា; រស្មីពណ៌សទាំងឡាយនោះសព្វពេញខ្លួនចេញហើយ អំពីព្រះអដ្ឋិទាំងឡាយ, អំពីព្រះទន្តទាំង ឡាយ និងអំពីទីពណ៌សនៃព្រះនេត្រទាំងពីរ ។

        ៥,៦-ចំណែករស្មីពណ៌ហង្សបាទ និងពណ៌ផ្លេក ក៏ចេញអំពីជំណែកនៃព្រះសរីរៈនោះៗ;

         ព្រះរស្មីទាំង ៦ នោះ ចេញហើយចាប់នូវឃនមហាបឋវី (ពិភពផែនដី) ដោយប្រការដូច្នេះ ; មហាបឋវីដ៏ក្រាស់ ២៤០.០០០យោជន៍ ដូចដុំមាសដែលគេខាត់មន្ទិលហើយ;  រស្មីទាំងនោះ ចោះតម្លុះផែនដីចុះទៅចាប់ (ប៉ះ) ទឹកក្នុងខាងក្រោម; ទឹកដែលទ្រផែនក្រាស់ ៤៨០.០០០ យោជន៍ ដូចជាមាសដែលអណ្តែតចេញអំពីបំពង់មាស; រស្មីទាំងនោះចាក់ធ្លុះទឹកហើយចុះទៅចាប់ (ដល់) ខ្យល់; ខ្យល់កម្រាស់ ៩៦០.០០០ យោជន៍ ដូចគំនរមាសដែលគេគរឡើងហើយ, រស្មីនោះចាក់ធ្លុះខ្យល់ហើយអណ្ណែតទៅកាន់អជ្ជដាកាស (អាកាសទទេ) ខាក្រោម ។

៩   10

---

[1] ដកស្រង់ពី កម្ពុជាសូរិយា ឆ្នាំ ១៩៦២ របស់លោក ថង់ វង

[2] ឆព្វណ្ណរង្សី ស្រង់ចាកអដ្ឋកថា  អភិធម្មភាគ១  ខ្សែរ១