ព្រះធម៌នមស្ការ

ព្រះធម៌នមស្ការ

បណាមគាថា     ប្រែជាឋពាក្យកាព្យ    អរហន្តតថាគត           ជ្រាបគ្រប់បទស្វែងគុណធំ   ទ្រង់ជាលោកុត្តម             ច្បាងជាងសព្វគ្រូលើសលន់ ។ ជាសាស្តានៃលោក            ចេះឥតស្ទោកទូន្មានជន ខ្ញុំវន្ទាបន្ទន់                       ទ្រង់ដែលជនគួរបូជា ។ ព្រះធម៌នៃសាស្តា              ឧបមាដូចពន្លឺ តែងធ្វើលោកឲ្យភ្លឺ             ចាកងងឹតឲ្យសូន្យផុត ។ ដែលប្រាជ្ញសម្គាល់អាង      ថាតំណាងសព្វញ្ញុពុទ្ធ ខ្ញុំវន្ទាលំអុត                      ធម៌នោះសុទ្ធជនបូជា     ។ សាវ័កព្រះសុគត               ស្អាតហ្មត់ចត់វិសេសថ្លា បា្រថ្នាត្រៃសិក្ខា                  លោកសិក្សាធម៌ឧត្តម  ។ ជាសង្ឃថ្នាក់ខាងលើ           មិនអើពើលោកធម្ម ខ្ញុំវន្ទាប្រណម្យ                   សង្ឃឧត្តមជនបូជា។ ដោយអំណាចវន្ទា             ត្រៃរតនាជាអម្ចាស់ សូមឲ្យពុទ្ធសាសន៍           លូតលាស់ក្រាស់ចម្រើនផង។ សូមឲ្យសង្ឃព្រមព្រៀង      កុំឲ្យល្អៀងខុសគន្លង សូមសាធុជនផង               កុំមានហ្មងបានសុខសាន្ត ។ ដោយតេជៈត្រៃរ័តន៍           ខ្ញុំប្រណិប័តន៍ដោយគោរព សូមឲ្យការរៀនគ្រប់           ​របស់ខ្ញុំបានវឌ្ឍនា  ។ ដោយអំណាចអានុភាព      ដែលខ្ញុំក្រាបថ្វាយវន្ទា សូមឲ្យការសិក្សា                 របស់ខ្ញុំសម្រេចឆាប់  ។ ដោយអំណាចត្រៃរ័តន៍         មានពុទ្ធរ័តន៍ជាប្រធាន ប្រសិនបើកើតមាន              អន្តរធានចង្រៃរោគ  ។ សូមឲ្យវិនាសខ្ពោក            កុំសល់រោគតិចតួចឡើយ ៕           ធម៌ថ្វាយបង្គំព្រះបាំ្រព្រះអង្គ ឧកាសខ្ញុំសូមវន្ទា              នូវព្រះឈ្នះមារ        ទាំងបាំ្រព្រះអង្គ            សូមយាងព្រះបារមី          ម្ចាស់ថ្លៃមកគង់           នៅនាកំឡុង      ទីស្ថាននេះណា      ។      ព្រះកុក្កសន្ធោ           ព្រះកោនាគមនោ        ព្រះកស្សបោ                     ព្រះសមណគោត្តម          បរមពុទ្ធោ     ​ ​      ព្រះមេតេយ្យោ                                    ព្រះពោធិសត្វថ្លៃ   ។ ព្រមទាំងព្រះធម៌         ជ្រាលជ្រៅបវរ    ប្រសើរពេកក្រៃ បាំ្របីម៉ឺនបួនពាន់        ព្រះធម្មក្ខន្ធនេះនៃ         របស់ព្រះជិនស្រី                                           ទីទៃរាល់អង្គ ។  ព្រមទាំងព្រះសង្ឃ      ប្រសើរសីលទ្រង់        ជាបុត្តព្រះពុទ្ធ លះកាត់តណ្ហា            ប្រសើរបំផុត               ខ្ញុំសូមលំអុត កាយវាចាចិត្ត ។           ដោយតេជៈខ្ញុំ             លើកហត្ថបង្គំ          ត្រៃរតនា    សូមកំចាត់បង់            សត្រូវនានា             ទុក្ខសោករោគា                                            វិនាសទៅហោង ៕      អដ្ឋមហាឋាន (ឋានធំ៨កន្លែង ) (បឋ្យាវត្ត) ឋានធំទាំងឡាយ៨កន្លែង                   ជាទីស្ងប់ស្ងែងដល់ពពួកសត្វ ទី១ឧទ្យានជាឋានព្រៃស្ងាត់             គឺព្រៃសាលរតន៍ដែលទ្រង់ប្រសូត។ ទីពីរប្រសើរដែលទ្រង់ប្រសូត             ត្រាស់ក្រោមដើមពោធិព្រឹក្សឧត្តម ទីបីកន្លែងដែលព្រះបរម                     សម្តែងព្រះធម៌ឈ្មោះធម្មចក្រ ។ ប្រោសភិក្ខុបាំ្រអង្គគឺបញ្ចវ-                 គ្គីយ៍ដែលជាអ្នកបម្រើព្រះអង្គ ដោយព្រះទ័យថ្លៃមិនអាចលះបង់     ហើយយាងតម្រង់ពីដើមជ្រៃទ។ ទី៤គឺទីដែលទ្រង់គង់នៅ               ក្នុងឋានព្រៃជ្រៅឈ្មោះបាលិលេយ្យ ទីនោះគ្មានមនុស្សមានតែសត្វព្រៃ     គឺដំរីថ្លៃបម្រើព្រះអង្គ ។ ទី៥គឺទីដែលព្រះពុទ្ធអង្គ                     ផ្ចាញ់សត្វទ្រនង់នាឡាគីរី ទីនោះមានមនុស្សបែកពួកជាទ្វី​​​         ទៅមើលពិធីនៃព្រះសម្ពុទ្ធ។ ទី៦កាលអង្គព្រះសព្វញ្ញុត-                 ញ្ញាណជាម្កុដត្រៃលោកាចារ្យ ផ្ចាញ់ពួកនិគ្រន្ថដោយបាដិហារ្យ        ឈ្នះល្បីអស្ចារ្យគ្មាននរណាដល់ ទី៧កាលអង្គព្រះទសពល​​​​​                 គង់លើមណ្ឌលថ្មព្រះឥន្រ្ទា ទ្រង់បានសម្តែងនូវព្រះធម្មា​​               បា្រកដនាមថាធម៌អភិធម្ម  ។ សងគុណមាតាដែលមានគុណធំ       លើព្រះបរមសម្ពុទ្ធថ្លៃថ្លា ទី៨កាលអង្គនៃព្រះសាស្តា                  ផ្ទុំក្រោមសាលៈព្រឹក្សទាំងគូ។ ពេលនោះឯងហើយព្រះសព្វញ្ញូ        ព្រះអង្គជាគ្រូយាងចូលនិញ្វន ឋានធំបាំ្របីកន្លែងនេះមាន                ប្រតិស្ឋានជម្ពូទ្វីបា ។ ជាទីដែលមនុស្សនិងពួកទេវតា         មានចិត្តជ្រះថ្លាឆ្ពោះទៅយង់យល់​ ខ្ញុំសូមឧនកាយបង្គំឆ្ពោះដល់             ឋានធំនិមល៨នោះឯង សូមសុខចម្រើនកើនយូរអង្វេង          ទុក្ខទោសចម្បែងកុំកើតមានឡើ៕    បទថ្វាយផ្កា យើងខ្ញុំមានចិត្តត្រេក              អរពន់ពេកកើតជ្រះថ្លា នាំគ្នាបូជាផ្កា                            ថ្វាយសាស្តាដោយគោរព  ។ ដើម្បីយកផល្លា           ​​             និងលោះលាខ្លួនចាកភព ចាកភ័យចាកឧបទ្រព្យ             ដោយសារម្លប់បុណ្យសាសនា ។ ទើបបេះយកផ្កាឈើ                 មកក្រងធ្វើភួងមាលា   មានពណ៌ក្លិនផ្សេងគ្នា             សូមបូជាថ្វាយព្រះពុទ្ធ ។ ព្រះធម៌និងព្រះសង្ឃ                ប្រសើរអង្គសីលបរិសុទ្ធ ត្រ័យរតន៍នេះខ្ពស់ផុត            ដែលជាបុណ្យលោកទាំងបី​ ។ ខ្ញុំម្ចាស់ទាំងអស់គ្នា                  តែងកំព្រាទាំងប្រុសស្រី ព្រាត់ប្រាស់ក្នុងលោកីយ៍         ព្រាត់ស្វាមីព្រាត់ភរិយា  ។ តែងជួបនិងឈឺចាប់                និងក្តីស្លាប់ជាធម្មតា មានក្តីទុក្ខក្តៅផ្សា                     រកអ្នកណាជួយពុំបាន ។ ដោយតេជៈបូជា                     ភួងមាលាល្អកល្យាណ ត្រ័យរតន៍ទាំងបីឋាន              សូមឲ្យបានផុតទោសទុក្ខ  ។ ផុតចាស់ ផុតឈឺចាប់              ផុតក្តីស្លាប់តទៅមុខ សូមឲ្យខ្ញុំបានសុខ                    ក្នុងសម្បត្តិព្រះនិញ្វន  ។ ពាក្យពោលប៉ងបា្រថ្នា             ធ្វើសច្ចាប្រណិធាន             សូមមគ្គផលនិញ្វន     ​​            ឲ្យខ្ញុំបានបា្រកដហោង៕

 ****ប្រវត្តិកំណាព្យខ្មែរ****

កំណាព្យខ្មែរកើតមានស្រករគ្នានឹងបទភ្លេង និង ទំនុកច្រៀងវង់ភ្លេងអារក្សដែរ ។ កំណាព្យ ត្រូវបានអ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរ សន្និដ្ឋានថា មានដើមកំណើតតាំងពី ៣០៩ មុនគ.ស ហើយដែលក្នុងនោះ បទមេបួនមានដើមកំណើតមុនគេបង្អស់។
តាមយោបល់កវីនិពន្ធល្បីល្បាញមួយចំនួនលោកបានសន្និដ្ឋានថា កំណាព្យខ្មែរមានលក្ខណៈពិសេស ប្លែកពីកំណាព្យ បរទេសភាគច្រើនត្រង់ថា កំណាព្យខ្មែរតែងគោរពបានទៅតាមរង្វាស់ព្យាង្គ ចួនរណ្តំ និង ការកំណត់ឃ្លាបានយ៉ាងត្រឹមត្រូវ និង មានរបៀបអាន ស្មូត្រ ឬច្រៀងបានច្រើនបែប ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះបទពីរោះ ដែលខ្មែរបានបង្កើតក៏មានច្រើនទៅទៀត ។ បទកំណាព្យដែលខ្មែរធ្លាប់មាន គឺស្ទើរតែជាងរយបទឯណោះ ។ ប៉ុន្តែដោយសារសង្គ្រាម និង ការឈ្លានពានពីប្រទេស ជិតខាងមួយចំនួន ក្បួនច្បាប់ភាគខ្លះក៏ត្រូវបានបាត់បង់ និង ស្វែងរកវិញមិនទាន់ឃើញ ។
បើទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏ខ្មែរនៅសេសសល់ និង បានរកឃើញរបៀបសរសេរកំណាព្យចំនួន ៦៨បទ ដែរ ដែលយើងខ្ញុំនឹង រៀបរាប់ជូន ដូចខាងក្រោម៖

១.បទមណ្ទោកគតិ
២.បទមណ្ទោកគតិពិសេស
៣.បទកាកគតិ
៤.បទកាកគតិផ្ទួនរណ្តំ
៥.បទកាកគតិផ្ទួនពាក្យ
៦.បទព្រហ្មគិតិ
៧.បទព្រហ្មគិតិពិសេស
៨.បទភុជង្គលីលា
៩.បទភុជង្គលីលាពិសេស
១០.បទពំនោល
១១.បទពំនោលពិសេស
១២.បទពាក្យ៤
១៣.បទពាក្យ៦ធម្មតា
១៤.បទពាក្យ៦ ពិសេសទី១
១៥.បទពាក្យ៦ ពិសេសទី២
១៦.បទពាក្យ៦ (បទកង្កែបលោតលើគោក)
១៧.បទពាក្យ៧ធម្មតា
១៨.បទពាក្យ៧(បទវិវិធមាលី)
១៩.បទពាក្យ៧(បទអក្សរលូន)
២០.បទពាក្យ៧(សត្វកាងស្លាប)
២១.បទពាក្យ៧(បទនមោ)
២២.បទពាក្យ៧ ( បទ ក ខ)
២៣.បទពាក្យ៧(បទគោព័ទ្ធស្នឹង)
២៤.បទពាក្យ៧(នាគកៀវក្រវាត់)
២៥. បទពាក្យ៧(បទអើយរ៉ា)
២៦. បទពាក្យ៧(បទចក្រវាឡ)
២៧. បទពាក្យ៧(បទកង្កែបលោតកណ្តាលស្រះ)
២៨. បទពាក្យ៧ (បទមករខ្ជាក់កែវ)
២៩. បទពាក្យ៧(បទយត្តិភង្គ)
៣០. បទពាក្យ៧(បទពស់លេបកន្ទុយ)
៣១. បទពាក្យ៧ (បទថយក្រោយចូលព្រែក)
៣២. បទពាក្យ ៧ (សុក្រទិនវិសាល)
៣៣. បទពាក្យ៧ (បទសោរទិនវិសាល)
៣៤. បទពាក្យ៧ (បទនាគបរិព័ទ្ធ)
៣៥. បទពាក្យ៨ ធម្មតា
៣៦. បទពាក្យ៨ ពិសេស
៣៧. បទពាក្យ៨ (បដ្យាវត្តបុរាណ)
៣៨. បទពាក្យ៨ (បដ្យាវត្តបែបបាលី)
៣៩. បទពាក្យ៨ (បទត្រីពិធព័ន្ធ)
៤០. បទពាក្យ៨
៤១. (ត្រីពិធព័ន្ធបែបថ្មី)
៤២. បទពាក្យ៨(បទអក្សរសង្វាស)
៤៣. បទពាក្យ៨ (បទរម៉ាំងដើរព្រៃ)
៤៤. បទពាក្យ៨(បទឆ័ត្របីជាន់)
៤៥. បទពាក្យ៨(នាគរាជប្លែងឫទ្ធិ)
៤៦. បទពាក្យ៨(បទនាគបរិព័ទ្ធ)
៤៧. បទពាក្យ៩ ធម្មតា
៤៨. បទពាក្យ ៩ (សិង្ហលេងកន្ទុយ)
៤៩. បទពាក្យ៩ (បទកង្កែបលោតស្ទាក់ពេជ្រ)
៥០. បទពាក្យ៩ (បទរលកខ្ទប់ច្រាំង)
៥១. បទពាក្យ៩ (បទរលកខ្ទប់ច្រាំងចួនរណ្តំ)
៥២. បទពាក្យ៩ (បទសឡាបលូន)
៥៣. បទពាក្យ៩ (ព្រះច័ន្ទបាំងឆ័ត្រ)
៥៤. បទពាក្យ៩ (បទសារថី ទាញរថ)
៥៥. បទពាក្យ៩ (បទកង្កែបលោតផ្ទាត់ខ្ចៅ)
៥៦. បទពាក្យ៩(បទផ្កាឈូករីក)
៥៧. បទពាក្យ៩(បទរលកយោលយាវ)
៥៨. បទពាក្យ៩(បទនាគបរិព័ទ្ធ)
៥៩. បទពាក្យ១០ ធម្មតា
៦០. បទពាក្យ១០(បទវង្សវិចិត្រ)
៦១. បទពាក្យ១០(បទ សប៉ាត់សប៉ឹង)
៦២. បទពាក្យ១០(បទត្រឡាចឡើងទ្រើង)
៦៣. បទពាក្យ១១ ធម្មតា
៦៤. បទពាក្យ១១(បទសហរ៉ា)
៦៥. បទពាក្យ១១(បទសហរ៉ាបែបថ្មី)
៦៦. បទពាក្យ១២ ធម្មតា
៦៧. បទឆ អ័ស្ត (៦ - ៨)
៦៨. បទអ័ស្ត_ស័ប្ត (៨-៧)។